تاریخچه شرکت

گروه ساختمانی زیگورات با بهره گیری از نیروهای مجرب و باسابقه، در زمینه ارائه خدمات فنی و مهندسی در زمینه مهندسی ژئوتکنیک و عمران فعالیت می‌کند. این گروه با اتکا بر تخصص و تجربه، شناخت نیازها و توانمندی‌های جامعه مهندسی و استفاده از دستاوردهای حرفه ای جدید و تاکید بر نوآوری در ارائه خدمات، خط مشی خود را مبتنی بر تلاش برای جلب رضایت کارفرمایان، تعهد به اخلاق حرفه‌ای و انجام دقیق و با کیفیت خدمات تعریف نموده است.
شرکت پایدار پی کاران زیگورات در زمینه ارائه خدمات پیمانکاری و اجرایی در زمینه خاکبرداری و پایدارسازی گود، اجرای فونداسیون و ساختمان‌های با اسکلت فلزی و بتنی و اجرای روش‌های مختلف بهسازی بستر، زهکشی و آب بندی فعالیت نموده و تاکنون پروژه های متعددی را با کسب رضایت کارفرمایان به اتمام رسانده است.

زمینه های فعالیت این شرکت به شرح زیر می باشد:

1- مدلسازی و انجام تحلیل قابلیت کوبش شمع (Driveability Analysis).
2- انجام خاکبرداری انواع گودها با عمق های مختلف.
3- اجرای انواع روشهای پایدارسازی گودبرداریها از قبیل نیلینگ، انکر، استرند و میکروپایل.
4- اجرای انواع روشهای تحکیم بستر شامل میکروپایل و تزریق تحکیمی.
5- اجرای انواع سیستم های زهکشی و دفع آبهای سطحی و زیر سطحی.
6- پایش و مانیتورینگ انواع گودبرداریها و سازههای مجاور.
7- انجام آزمایشات کشش نیل، انکر، استرند و مقاومت فشاری بتن شاتکریت.
8- نظارت کارگاهی و عالیه کلیه فعالیتهای فوق الذکر.
9- مطالعات زمین شناسی و لرزه خیزی.

10- انجام آزمایشات برجا از جمله برش برجا، بارگذاری صفحه، دان‌هول، پرسیومتری و مقاومت الکتریکی.
11- تهيه و تدارك، تجهيز، راه‌اندازي و راهبري آزمايشگاه‌هاي کنترل کیفی خاک، بتن، آسفالت و جوش در كارگاه‌هاي پروژه‌های عمرانی.
12- مطالعات امكان يابي ژئوتكنيكي.
13- شناسايي و نمونه برداري از معادن و منابع قرضه و تعيين میزان مرغوبیت و کیفیت مصالح و برآورد حجم منابع قرضه.
14- ارائه طرح هاي مختلف اختلاط بتنهای معمولی و خاص، آسفالت، خاك و آهک و ...

مطالعات و کنترل کیفی

این شرکت آماده ارائه خدمات در زمینه‌های زیر می‌باشد :

- مطالعات ژئوتکنیک و مکانیک خاک
- مطالعات ژئوفیزیک و تعیین مقاومت الکتریکی خاک
- مطالعات زمین شناسی و زلزله خیزی
- طراحی و نظارت پروژه های خاکی
- خدمات کنترل کیفی بتن
- خدمات کنترل کیفی جوش

سازه نگهبان و انواع آن

سازه نگهبان، با هدف بالا بردن ایمنی پس از گودبرداری زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. گودبرداری برای احداث زیرزمین، تونل‌ها، کانال‌های آب و پارکینگ‌ها انجام می‌شود. یکی از اتفاقات رایج هنگام گودبرداری، ریزش دیواره‌ها و ساختمان‌های اطراف منطقه گود به دلیل به هم خوردن تعادل یا رانش خاک است. بنابراین باید پس از خاک برداری برای افزایش امنیت گود، راه‌حلی اندیشید.
استفاده از انواع سازه نگهبان برای تقویت دیوار و جداره‌ها تا پایان فرآیند گودبرداری یکی از این روش‌هاست. هزینه‌های عملیات‌های عمرانی، به قیمت مقاطع فولادی مختلفی چون قیمت تیرآهن وابسته است.
در این مقاله قصد داریم ضمن تعریف سازه نگهبان، پرکاربردترین انواع آن و مزایا و معایب هر یک را مورد بررسی قرار دهیم. با ما همراه باشید.

سازه نگهبان چیست؟

تمایل ذاتی خاک به ریزش، باید با به‌کارگیری اصول مهندسی کنترل شود. سازه نگهبان از جمله روش‌هایی است که بدین منظور استفاده می‌شود. در این روش، با کمک سازه‌ای موقت می‌توان مانع از ریزش دیوارهای محل گودبرداری شد. سازه نگهبان همچنین خطر رانش خاک و زمین را کاهش می‌دهد. با توجه به حرکات افقی خاک در محل گودبرداری و دیواره‌های آن، رعایت اصول و استاندارد در حین ساخت سازه نگهبان الزامی است.
در ساخت سازه نگهبان از اجزایی فلزی و یا غیرفلزی استفاده می‌شود تا از تجهیزات و اموال داخل و خارج از گود، جان انسان‌ها و ایمن سازی شرایط در حین عملیات حفاظت شود.

انواع سازه نگبهان

سازه نگهبان خود انواع مختلفی دارد و به چندین روش قابل اجرا و استفاده است. مصالح مورد استفاده در ساخت سازه نگهبان و طریقه اجرا و چینش اجزا، نوع سازه نگهبان را مشخص می‌کنند. سازه‌های نگهبان با توجه به ساختمان‌های مجاور زمین مورد نظر، نوع خاک و تراکم آن و ... طراحی خواهند شد. در ادامه به بررسی ویژگی‌های مهم‌ترین روش‌های اجرای سازه نگهبان می‌پردازیم.

سازه نگهبان خرپایی

از جمله پرکاربردترین انواع سازه نگهبان است که بیشتر در مناطق شهری و در گودبرداری‌های با عمق کم استفاده می‌شود. در اجرای سازه نگهبان خرپایی یا به انگلیسی truss retaining structures، المان‌های فولادی به صورت افقی و عمودی استفاده می‌شوند.

روش اجرا

در اجرای سازه نگهبان خرپایی، ابتدا باید چاه‌هایی در محدوده گودبرداری با عمق مناسب حفر شوند تا اعضای قائم خرپا در آن‌ها قرار گیرند. عمق این چاه‌ها، وابسته به نوع خاک، عمق گودبرداری و میزان سربار وارده است.
در انتهای چاه‌های حفر شده، سبدهای آرماتوربندی شده (شمع انتهایی) قرار داده می‌شوند.
عضو عمودی خرپا درون شمع قرار می‌گیرد.
سپس بتن ریزی انجام می‌شود.
پس از بتن ریزی، در امتداد دیوار گود با شیبی مطمئن، خاک برداری انجام می‌گیرد.
جهت نگهداری بخش‌های مایل خرپا، فونداسیون اجرا می‌‌شود.
حال نوبت به تعبیه بیس پلیت می‌رسد.
عضو مایل سازه نگهبان نیز به صورتی تعبیه می‌شود که یک سر آن به صفحه ستون و سر دیگر به عضو قائم متصل گردد.

مراحل ذکر شده برای اجرای سازه نگهبان، به صورت همزمان برای تمام خرپاها در امتداد دیوار گودبرداری انجام می‌شوند. در این روش اجرا از المان‌های فولادی و همچین میلگردهای فولادی برای ساخت سبد آرماتوربندی شده استفاده می‌گردد. از این رو قیمت میلگرد یکی از عوامل موثر بر هزینه‌های پروژه خواهد بود.
پس از انجام این مراحل، خاک بین المان‌های عمودی و افقی و در امتداد دیواره گود به صورت مرحله‌ای برداشته می‌‌شود. المان‌های افقی و قطری خرپا در هر مرحله اجرا می‌گردند.

ویژگی‌ها، مزایا و معایب سازه نگهبان خرپایی

این نوع سازه نگهبان مزایایی چون قابلیت اجرا برای گودهای حاضر در مناطق شهری، انعطاف بالا در اجرا، قابلیت استفاده مجدد از خرپاها و سادگی و عدم نیاز به تجهیزات پیچیده را به همراه دارد. با این حال در برخی شرایط نمی‌توان از معایب آن چشم پوشی کرد. سازه نگهبان خرپایی روشی قدیمی و سنتی برای تقویت دیواره‌های گود است و سرعت پایینی نسبت به روش‌های جدید دارد. از طرفی خرپاها در گود به فضای بالایی نیاز دارند. در برخی شرایط نیز، باید بخشی از خاک را به صورت دستی برداشت کرد.
با توجه به این مسائل، برخی عدم استفاده از سازه نگهبان خرپایی را ترجیح می‌دهند. بهتر است بدانید، در اجرای سازه نگهبان خرپایی، باید به عدم وجود فاصله سازه نگهبان با خاک توجه داشت. در صورتی که بین سازه خرپایی و خاک فاصله باشد، عملا استفاده از سازه نگهبان سودی ندارد. از طرف دیگر، جاری شدن خاک در صورت اشباع شدن آن با بارندگی، وجود سازه نگهبان خرپایی را بی‌اثر می‌کند.

چرا وجود آب بر گودبرداری تأثیر می‌گذارد؟

چرا وجود آب بر گودبرداری تاثیر می‌گذارد؟

در گودبرداری‌ها همواره باید احتمال ورود آب به خاک‌های دیواره‌های گودبرداری در حین اجرای کار را در نظر داشت و اقدامات لازم برای مقابله با خطرات احتمالی ناشی از این امر را انجام داد. آب به ویژه می‌تواند موجب کاهش مقاومت خاک‌های رسی، لایها و خاک‌های شندار شود. در صورتی که گود فاقد سازه نگهبان مناسب و متناسب با شرایط کار باشد احتمال ریزش ناگهانی گود بدون اخطار قبلی بسیار زیاد خواهد بود. آب می‌تواند ناشی از آب‌های سطحی، شکستگی یا نشتی لوله‌های آب و فاضلاب، نشتی آب چاه‌های آب و فاضلاب یا ریزش دیواره چاه‌ها و نیز ناشی از بارش‌های شدید باشد. پیش از انجام گودبرداری (پایدارسازی گود) باید مسیرهای مناسبی را برای هدایت آب‌های سطحی به خارج گود انجام داد.
در کشور ما سطح آب زیرزمینی در اکثر شهرها و در بیشتر پروژه‌های گودبرداری پایین است. با این وجود میتوان گفت که در بسیاری از گودبرداری‌های امکان حضور آب در محدوده کار همواره یا در مقاطعی از زمان وجود دارد. آب در صورت وجود تاثیر مهمی بر روی گودبرداری و سازه نگهبان خواهد داشت. منشأ این آب‌ها می‌تواند رطوبت موجود در خاک، بارندگی، آب‌های زیرزمینی، آب‌های جاری سطحی و نظایر آنها باشد. وجود آب در برخی از خاک‌ها ممکن است موجب لغزش یا سیلان یا جاری شدن سیلابی آنها شود. همچنین در گودبردارها باید امکان وقوع سیلاب را نیز مدنظر قرار داد.
وجود آب موجب آن می‌شود که مشخصات و پارامترهای مشخصه فیزیکی و مکانیکی خاک تغییر بیابد و لازم است این موضوع در محاسبات در نظر گرفته شود ولی از آنجاکه در صورت برخورد با آب، عملیات گودبرداری (پایدارسازی گود) را به صورت مرحله به مرحله انجام می‌دهیم و نیز در جداره گود از الوار و نظایر آن استفاده میکنیم، لذا در بسیاری از مواقع می‌توانیم خاک را زهکشی شده فرض کرده و فشار هیدرواستاتیکی ناشی از تراوش آب را در نظر نگیریم. با این حال باید توجه داشت که بحث شستگی جداره همواره مطرح است. به هر حال در این شرایط لازم است از روش‌های زهکشی مناسب از جمله حفر چاهک‌های زهکشی برای جمع آوری و تخلیه سریع آب محیط کار استفاده کرد.

دور کردن آب از محل گودبرداری

ایمنی دیواره گودبرداریها بستگی بسیار زیادی به روشهای کنترل و هدایت آبهای سطحی یا زیرسطحی به خارج از محوطه گودبرداری دارد. در صورت امکان باید با استفاده از روشهای زهکشی مناسب آب‌ها را از محوطه سطح و دیواره محل گودبرداری دور کرد. زهکش‌های اجرا شده را باید به صورت مداوم بررسی و کنترل کرده و از صحت عملکرد آنها اطمینان حاصل کرد.
همچنین باید دیواره‌های محل گودبرداری را به طور مستمر از نظر خیس شدن ناشی از آب، که قبلاً وجود نداشته است دقیقاً بررسی کرد. این آب‌ها می‌توانند ناشی از چشمه‌های فصلی، تغییرات تراز آب چاه‌های آب یا فاضلاب، سکشته شدن لوله‌های آب یا فاضلاب به هر علت، نشتی یا فروریزش دیواره‌های چاه‌های آب یا فاضلاب و سایر موارد نظیر باشد.
خیس شدن موضعی دیواره گود ممکن است از جمله استفاده از سازه‌های نگهبان موضعی را ضروری سازد.

زهکشی خاک در عملیات گودبرداری

در اغلب گودبرداریها، ایمنی جدارههای گودها و نیز ایمنی خاکریزها، به چگونگی کنترل آبهای سطحی و زیر سطحی بستگی دارد.
یکی از روشهای متداول کنترل آبهای سطحی این است که به موازات دیواره گود و در فاصله ایمنی از آن، زهکش‌های آببند را اجرا میکنند. تیم زهکش‌ها آبهای سطحی محدود گودبرداری را جمعآوری کرده و به نقاط دور از محدود گودبرداری هدایت میکنند. همچنین ممکن است در داخل خود گودها یا ترانشه‌ها نیز به زهکشی نیاز باشد.
زهکشی آب‌های زیرزمینی معمولاً هنگامی صورت می‌گیرد که این آبها موجب ایجاد خطر یا خسارت شوند. از جمله روش‌های زهکشی و جمع‌آوری آبهای زیرزمینی و خروج آنها از محدوده کار عبارتند از: ایجاد زهکش‌های زیرزمینی، حفره چاه‌های زهکش و استفاده از پمپ‌های کفکش و لجنکش. با استفاده از این روشها می‌توان جلو ورود آب‌های زیرزمینی به محدود گودبرداری را گرفته و آب‌های مزبور را خارج از محدوده گودبرداری هدایت کرد.
جلوگیری از ورود آب‌های سطحی به محدوده گودبرداری از جمله اقدامات مهمی است که در عملیات گودبرداری می‌باید مدنظر قرار گیرد.
از جمله روش‌های متداول در این خصوص عبارتند از: زهکش‌های عمود بر شیب و زهکش‌های فرانسوی.
در زهکش‌های عمود برشیب، دیواری از مصالح متخلخل را در راستای عمود بر جهت شیب اجرا می‌کنند.
در زهکش‌های فرانسوی، که زهکش‌های سنگچین یا خشکه‌چین نیز نامیده میشوند، از لوله‌های سوارخداری استفاده میکنند که در داخل دیواره زهکش قرار داده شده و دور آن را با مصالح سنگی زهکشی پوشانیدها‌ند. آب جمع‌آوری شده در محیط به داخل این لوله وارد شده و از آن طریق به خارج از محیط هدایت میشود. لولههای سوراخدار، در کمتر از نیمی از سطح جداره خود دارای سوراخ هستند و نیم دیگر جداره آنها بدون سوراخ است. لوله‌ها را به گونه‌ای در داخل دیواره زهکش کار میگذارند که سوراخهای آن رو به بالا قرار گیرد.
مطابق مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (پی و پی سازه) ویرایش 1392، اگر احداث پی در زیر سطح آب صورت می‌گیرد، آنگاه لازم است زهکشی بر اساس موارد زیر انجام شود:

1- نشست ساختمان‌ها و زمین‌های اطراف گود بر اثر آبکشی تخمین زده شود.
2- دبی پمپاژ مورد نیاز تخمین زده شده و تجهیزات لازم برای پمپاژ فراهم باشد.
3- روش مناسب برای گودبرداری و کنترل به کار رود.

این روش به ویژه در خاک‌های ماسه‌ای بسیار مناسب است. در هنگام حفر چاه و نیز در هنگام بهره‌برداری از آن، به ویژه در خا‌ک‌های ماسه‌ای و یا در سایر خا‌ک‌های ریزشی باید ضوابط فنی مربوطه را دقیقاً رعایت کرد. در خاک‌های رسی، میزان جریان آب در چاه‌های زهکش معمولاً برای پایین آوردن سطح آب در محدوده ترانشه کافی نیست.‌ به طور کلی در هنگام انجام عملیات گودبرداری و نیز پس از آن باید گود را از نظر ورود آب‌های ناشی از چشمه‌ها و سایر منابع آب زیرزمینی به دقت بررسی کرد. برای حل مشکلات ناشی از جمع شدن آب به میزان کم در کف گود در صورتی که موجب بروز مشکل در دیواره گود نشود، می‌توان آن را در یک یا چند چاله در کف گود جمع کرده و سپس با پمپ کفکش خارج کرد.

منبع: فصل پانزدهم (تاثیر آب بر گودبرداری) مؤلف: دکتر حمیدرضا اشرفی، ویرایش دوم 1395

مقالات و مراجع علمی

روش های پایدارسازی گودبرداری ها

گودبرداری
نیلینگ چیست؟
معرفی سیستم نیلینگ یا میخکوبی
انکر چیست؟
روش دوخت به پشت چیست؟
دیوار برلنی چیست؟
مهار بندی توسط دیوار دیافراگمی
مقاوم سازی به روش شمع درجا
میکروپایل چیست؟
مهار متقابل چیست؟
پایدارسازی گود به روش تاپ دان Top-Down
چرا وجود آب بر گودبرداری تاثیر می‌گذارد؟
اجرای سیستم زه کشی و آب بندی
سازه نگهبان و انواع آن

دستورالعمل ها
خاکبرداری و گودبرداری ساختمان

چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان- مبحث دوازدهم)
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟
ایمنی، سلامت و محیط زیست (HSE)
ضوابط ایمنی در گودبرداری‌های ساختمان
اقدامات پیش از شروع عملیات گودبرداری

دانلود مقالات
بزرگترین گود خاورمیانه کجا اجرا شده است؟

روش های پـایدارسازی گودبرداری ها

روشهای پایدارسازی گودبرداری ها:
1- میخکوبی (Nailing)
2- مهارسازی (انکراژ-Anchorage)
3- دوخت به پشت (Tie Back)
4- دیوار برلنی (Berlin Walls)
5- دیوار دیافراگمی (Diaphragm wall)
6- شمعها (Piles)
7- میکروپایلها (Micropiles)
8- دیوار حائل (Retaining wall)
9- سپرکوبی (Sheet Piles)
10- مهار متقابل (Reciprocal Support)
11- خرپایی (Truss)
12- شیب پلکانی (Berm)
13- سازه نگهبان و انواع آن

سیستم یکپارچه مدیریت اطلاعات ساختمان (BIM)

افراد کلیدی شرکت

سید محمد شاه جهانپور (مدیرعامل)

آقای مهندس شاه جهانپور دانش آموخته دانشگاه پلی تکنیک تهران بوده و دارای بیش از 12 سال سابقه فعالیت در پروژههای عمرانی است. وی سوابق متعددی در زمینه مطالعات مکانیک خاک، مطالعات لرزه خیزی، طراحی تونل، طراحی و اجرای انواع روشهای پایدارسازی ترانشه ها و مشاوره و آنالیز بهاء در حوزه های خاک و پی دارد. همچنین به عنوان کارشاس ارشد ژئوتکنیک شرکتهای مهندسین مشاور "راهبرد" و "رهاب" و مدیر فنی شرکت مهندسین مشاور " سازه پایدار ژئوآزما" فعال بوده است.

هادی احمدیان (مدیر فنی و اجرایی و رئیس هیئت مدیره)

آقای مهندس احمدیان دانش آموخته دانشگاه خواجه نصیر تهران بوده و دارای بیش از 12 سال سابقه فعالیت حرفه ای به عنوان مهندس ژئوتکنیک است. او فعالیت حرفه ای خود را با شرکت "ایبسا" آغاز نمود که حوزه تخصص آن طراحی انواع سازههای شمعی و آزمایشات دینامیکی و استاتیکی شمعها در استرالیا میباشد. مهندس احمدیان درک عمیق از طیف وسیعی از فونداسیونهای عمیق، شامل شمعهای درجا ریز، CFA، سپرها و نیز گودبرداریهای عمیق دارند. ترکیب منحصر به فرد دانش فنی، مدیریت ساخت و نیز درک اقتصادی و تجاری، ایشان را در جایگاه ایده آلی در جهت کمک به کارفرمایان در تمامی زمینه های عملی مهندسی پی و پایدارسازی قرار داده است.

سید علی شاه جهانپور (مدیر مالی و نایب رئیس هیئت مدیره)

آقای شاه جهانپور دانش آموخته دانشگاه شهید چمران بوده و دارای بیش از 12 سال سابقه فعالیت حرفه ای با سمت مدیریت مالی و سرپرستی حسابرسی و نیز تدریس در مقطع کارشناسی می باشد. همچنین با شرکتهایی از قبیل "توسعه مسیر برق گیلان" ، "آرد جنوب" و "معماران تجارت آفتاب" همکاری داشته است.

اجرای سیستم زه کشی و آب بندی

ایزولاسیون و زهکشی

ایزولاسیون و زهکشی با استفاده از سازه های زیرزمینی
اجرای سیستم های زهکشی ایزولاسیون فونداسیون ساختمان ها با استفاده از محصولات ژئوسنتتیک در مقایسه با روش هایی مانند استفاده از قیر و سایر روشهای ایزولاسیون، یکی از بهترین گزینه های موجود می باشد. برای آب بندی زهکشی پی ساختمانهایی که مشکل بالا بودن سطح آب زیرزمینی را در منطقه ی خود دارند و با نشت پساب water leakage مواجه هستند، استفاده از ورق های ژئوممبران pvc و ژئوممبران hdpe با توجه به خواص شیمیایی و فیزیکی بسیار عالی این ورق ها بسیار مناسب می باشد.
مزایای استفاده از مصالح ژئوسنتتیک در زهکشی به اختصار می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کاهش عملیات خاکی
کاهش هزینه اجرا
سرعت بالای اجرای پروِژه
پایداری محیطی
استحکام برش و ازدیاد طولی مناسب
مقاومت بالا در برابر نفوذ ناپذیری
خاصیت اشتعال پایین-خود خاموش شونده
قابلیت جوش بالا

نکات قابل توجه در ارتباط با نصب ژئوممبران : در زهکشیpvc

آماده سازی سطح
تعمیرات سطح در صورت نیاز
شرایط آب و هوایی
استفاده از لایه زهکش و لایه محافظ
گستردن لایه آب بند pvc
جوشکاری و تست لایه آب بند
استفاده از لایه محافظ

آماده سازی سطح برای نصب
سطح باید عاری از هر گونه نقاط تیز، برنده و گل ولای ولجن و تقریبا هموار باشد. همچنین زیرسازی سطح نیز باید مستحکم باشد. برای جلوگیری از آسیب دیدن شاتکریت باید از لایه محافظ ژئوتکستایل استفاده کرده و نیزسرنیلها باید بتن شود و یا با ژئوتکستایل پوشیده شود.

دلایل استفاده از ژئوتکستایل در زیر لایه آب بند :pvc
ژئوتکستایل بدلیل خواص فیزیکی و مکانیکی خود نقش های مختلفی را ایفا میکند.

نقش محافظت از pvc و جلوگیری از سوراخ شدن آن می باشد.
افزایش مقاومت پانچینگ که در اثر ضریب اصطکاک بالای ژئوتکستایل ایجاد می شود. جرم حجمی ژئوتکستایل با توجه به شرایط پروژه تعیین می شود که معمولا از گرماژ 300 - 500 استفاد می شود.

استفاده از ژئودرین و لوله های زهکش
جهت زه کشیمی توان از مصالح گوناگون از جمله ژئودرین و یا SPC درین استفاده کرد البته ژئوتکستایل نیز نقش هدایت آب را ایفا می کند. بین ژئوتکستایل و pvcاز یک لایه ژئودرین جهت زهکشی آب های روان در دیواره های عمود و از کانال و لوله های زهکش جهت هدایت آب در سطوح افقی استفاده می شود.

نحوه ی اجرایورق های ژئوممبران
باز کردن رول ها به طریقی که به ورق ها آسیب نرسد و اورلپ کردن آن بگونه ای که چین و چروک به حد اقل برسد همپوشانی و اورلپ به میزان 8- cm 10 می باشد و سپس شروع به انکراژ ورق ها با استفاده از میخ و چاشنی و هیلتی و تسمه می شود.

جوشکاری ورق های ژئوممبران:
جوشکاری ورق ها با استفاده از دستگاه های خودکار Wedge weld و دستگاه های دستی استفاده می شود جوشکاری معمولاً با استفاده از دستگاه های دستی هوای داغ و یک غلتک جهت فشار به قسمت های حرارت دیده انجام می شود.
حرارت و دمای جوشکاری با توجه به به عوامل محیطی تعیین می شود. نقاط آسیب دیده با استفاده از وصله ترمیم می شود.
در زیر نمونه هایی از دستگاه های جوش نمایش داده می شود و در آخر از یک لایه ژئوتکستایل جهت محافظت از pvc در هنگام قالب بندی و ریزی استفاده می شود.

دانلود مقالات

ردیف	نام فایل/توضیحات	لینک دریافت
1	آیین نامه نیلینگ FHWA	دانلود pdf
2	آیین نامه انگراژ FHWA	دانلود pdf
3	پاورپوینت سمینار مهندس شاه جهان پور در سی و هفتمین نشست تخصصی مهندسان محاسب ساختمان ایران	دانلود pdf
4	پاورپوینت سخنرانی بازدید جناب آقای دکتر فاخر به همراه جمعی از دانشجویان دانشگاه تهران از پروژه بنیاد شهید	دانلود pdf

عملیات پایدارسازی و گودبرداری

طراحی انواع سیستم های پایدارسازی، فونداسیونهای عمیق (شمع، میکروپایل و ...)

اطمینان از قابلیت اجرایی و بهینه بودن هزینه ها از ابتدا در طرح موفق سیستم های پایدارسازی و فونداسیونهای عمیق ضروری می باشد. مدیران و کارکنان شرکت زیگورات دارای تجربه صنعتی مستقیم در طراحی و اجرای طیف وسیعی از سیستم های پایدارسازی از جمله، نیلینگ، استرند، دیوار برلنی، سپر، و فونداسیون های عمیق از جمله شمع های درجا ریز، CFA، انواع شمع های کوبشی و ... دارند. این تجربه عملی همراه با تکنیک های تحلیلی نوآورانه و مدرن و درک واقع گرایانه از عملکرد این گونه سازه ها که ناشی از فعالیت های گسترده در زمینه تست و کنترل کیفی انجام شده بوسیله زیگورات، حاصل شده است، داده های کم نظیری را برای طراحی و فرایند های تحلیلی ما فراهم نموده است.

ترکیب تجربه صنعتی و تخصص بالای تحلیلی ما، سرمایه مهمی برای کارفرمایانمان می باشد. زیگورات به طور منحصر به فردی در جایگاه طراحی بهینه با در نظر گرفتن قابلیت اجرایی و فاکتورهای هزینه-فایده که در فرایند موفقیت یک پروژه، اساسی می باشند قرار می گیرد.

آنالیز قابلیت کوبش شمع و انتخاب نوع چکش

زیگورات با استفاده از داده های مختلف آزمایشات دینامیکی شمع و نیز تجربه عملی در زمینه نصب شمع های کوبشی، مدلهای driveability توسعه داده است که رفتار واقعی شمع ها را شبیه سازی می نماید. در نتیجه انتخاب نوع چکش و شمع در شرایط مختلف ژءوتکنیکی با توجه به این داده های واقعی آسانتر و بهینه تر خواهد بود.

بهینه سازی طرح و مدیریت هزینه ها

شرکت زیگورات به طور مستمر در زمینه فراهم نمودن پشتیبانی تخصصی ژءوتکنیکی در جهت ارتقای اجرایی بودن و نیز بهینه شدن طرح های پایدارسازی و فونداسیون های عمیق به کارفرمایان خدمات رسانی می نماید. زیگورات داده های گسترده ای در زمینه مهندسی ارزش و کاهش ریسک در حوزه پروژه های پایدارسازی و دیواره ای حایل دارد.

پایدارسازی گودبرداری ها

با افزایش تراکم در عرصه‌های محدود و در نواحی پر‌تراکم شهری بر تعداد طبقات زیر‌زمینی و عمق گودبرداری افزوده گشته است. گسترش روز افزون شهرها و نیاز به فضاهای کار و سکونت از یک طرف و افزایش شدید قیمت زمین در شهرها و ضرورت استفاده حداکثری از زمین از سوی دیگر باعث شده که احداث ساختمان‌های مرتفع اداری، تجاری و مسکونی با طبقات متعدد در زیر‌زمین، گسترش چشمگیری یابند. از این رو با افزایش عمق گودبرداری، خطرات ناپایداری و گسیختگی دیواره‌های گودبرداری به شدت افزایش می‌یابد.

پياده‌سازي سازه نگهبان براي پايدارسازي گودهاي عميق به چند شيوه امکان پذیر است. روشهاي نیلینگ، انکراژ، دوخت به پشت، ديواره ديافراگمي، شمع، ریزشمع، سپرکوبي و اجراي خرپا از جمله‌ی اين روش‌ها هستند. هرکدام از اين روش‌ها مزايا و معايبي دارند که با توجه به ارزيابي‌هاي فني، اقتصادي، و امکانات در دسترس، روش يا روش‌هايي انتخاب و پياده سازي مي‌شود.

نیلینگ- میخ‌کوبی (Nailing) و استفاده از انکراژ- زمین‌مهارها (Ground anchors) ایمن‌ترین روش‌های حفاظت از گود در مقایسه با سایر روش‌های تثبیت و پایدارسازی ترانشه‌های خاکی می‌باشند. این امر ناشی از خاکبرداری مرحله به مرحله و تثبیت هر مرحله از گود با استفاده از ردیف میخ‌های مربوط به آن مرحله و سپس انجام عملیات خاکبرداری مرحله‌ی بعدی می‌باشد. بنابراین تا تراز ماقبل هر رقوم ارتفاعی از گودبرداری، عمل پایدارسازی گود به طور کامل انجام شده است. عدم پرت فضا و نیز عدم ایجاد مزاحمت در سایر عملیات ساختمانی از مزایای دیگر این روش‌ها در مقایسه با روش‌هایی نظیر خاک مسلح می‌باشد.
نیلینگ و انکراژ و ترکيب آنها باتوجه به کارايي خوب، قابليت اجراي بالا در شرايط مختلف و هزينه اجرايي نسبتاً پايين، نسبت به ساير روش‌هاي سازه نگهبان گودهاي عميق، در سطح دنيا رواج بيشتري دارند. در روش‌هاي نیلینگ و انکراژ، ابتدا چال‌هايي در ديواره گود حفر شده و سپس ميلگردهاي فولادي و يا کابل‌هايي با قطرهاي مختلف درون چال کار گذاشته مي‌شود و تمام چال در روش نیلینگ و قسمتي از آن در روش انکراژ با دوغاب پر مي‌شود. در آخر مي‌توان در روش انکراژ ميلگردها و يا کابل‌ها را درصورت نياز پيش تنيده کرد. از روش‌هاي نیلینگ و انکراژ ميتوان براي پايدارسازي‌هاي موقت و دائم استفاده کرد.

میخ‌کوبی (نیلینگ)

براي اولين بار مهندسين استراليايي از روش نیلینگ براي پايدارسازي شيرواني‌هاي سنگي در تونل استفاده کردند. آن‌ها در اوايل دهه‌ي 1960 براي پايدارسازي جداره‌هاي تونل، شبکه‌اي از سوراخ‌ها را در طاق و ديوارهاي سنگي تونل حفاري کرده، در داخل آن ميلگردهاي فولادي قرار داده و قسمت انتهايي آن را با شبکه‌ي مش‌بندي در محيط تونل گيردار کردند. سپس با دوغاب‌ريزي در سوراخ‌هاي حفر شده و بتن‌پاشي به جداره‌ي تونل، موفق به پايداري ايمن جداره‌هاي داخلي تونل شدند. اين روش بعدها توسط مهندسين آلماني و فرانسوي براي پايدارسازي در شيرواني‌هاي خاکي مورد استفاده قرار گرفت. به عبارت ديگر مهندسين آلماني و فرانسوي، روش استراليايي نیلینگ در سنگ را براي شيب‌ها و ديوارهاي خاکي به کار بستند. آن‌ها استفاده از تکنولوژي نیلینگ در تونل را به پايدار نمودن شيب‌ها و ديوارهاي خاکي گودبرداري شده و کوله‌ي پل‌ها تعميم دادند.
پس از آن استفاده از نیلینگ به طور گسترده در طرح‌هاي مختلف عمراني نظير تثبيت ترانشه‌هاي خط آهن و بزرگراه‌ها، ساخت سازه‌هاي نگهبان گودبرداري شده در مناطق شهري جهت احداث ساختمان‌هاي بلندمرتبه که شامل چندين طبقه در داخل زمين هستند و تثبيت شيب‌هاي زمين در برابر لغزش‌هاي احتمالي به کار بسته شد.
اساس استفاده از روش نیلینگ بر مبنای مسلح کردن و مقاوم نمودن خاک با استفاده از دوختن توده‌‌ی خاک توسط مهارهای کششی فولادی Nail با فواصل نزدیک به یکدیگر می‌باشد. بکارگیری این روش دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:
- افزایش مقاومت برشی توده‌ی خاک
- محدود نمودن و تحت کنترل درآوردن تغییر مکان‌های خاک در اثر افزایش مقاومت برشی در سطح لغزش به دلیل افزایش نیروی قائم
- کاهش نیروی لغزش در سطح گسیختگی و لغزش
شایان ذکر است که کلیه سطوح ترانشه‌های حفاری شده که توسط نیلینگ بایستی مسلح شوند، ابتدا با استفاده از شبکه‌ی مش و شاتکریت حفاظت شده و سپس سیستم نیلینگ روی آن‌ها اجرا می‌شود. رویه‌ی شاتکریت‌شده روی ترانشه‌های حفاری‌شده، نقش سازه‌ای نداشته بلکه بیشتر جهت اطمینان برای پایداری موقت خاک بین مهارها استفاده می‌گردد.

اجزای نیلینگ

کاربرد نیلینگ در پروژه‌های عمرانی

- پایداری ترانشه‌ها در احداث بزرگراه‌ها و راه آهن‌ها
- پایداری جداره‌ی تونل‌ها و سازه‌های زیرزمینی
- پایدارسازی و حفاظت گود در سازه‌های مناطق شهری (ساختمان‌های مجاور گود) و ایستگاه‌های زیرزمینی مترو
- پایدارسازی کوله‌های مجاور پل‌ها در زمین‌های سست و ریزشی

مراحل اجرای نیلینگ

1- خاکبرداری: با عمق 1 الی 2 متر با توجه به توانایی خاک در پایدار ماندن بدون مهار برای مدت زمان 24 تا 48 ساعت. پهنای خاکبرداری باید به حدی باشد که براحتی بتوان تجهیزات لازم جهت حفاری را نصب نمود.

2- حفاری سوراخ‌ها جهت قرارگیری میخ : سوراخ‌ها باید به طول، قطر، جهت و فواصل معینی بر اساس مراحل تعیین شده ایجاد گردند.

3 - نصب میخ‌ها و اجرای دوغاب ریزی: میخ‌ها در سوراخ‌های حفر‌شده جای می‌گیرند. میخ‌ها به طور رایج‌ تو‌پر می‌باشند، اگرچه میخ‌های توخالی فولادی نیز اجرا می‌گردند. برای آنکه میخ‌ها به خوبی توسط دوغاب‌ احاطه شوند قطعاتی جهت نگهداری فواصل بین میخ‌ها و دیواره داخلی سوراخ‌ها بر روی میخ‌ها تعبیه می‌گردد. لوله‌های تزریق (Tremie) نیز در همین زمان به داخل سوراخ‌ها هدایت می‌شوند. سپس سوراخ‌ها توسط لوله‌های تزریق با ملات پر می‌گردد. دوغاب‌ریزی توسط فشار جاذبه و یا با فشار اندکی اجرا می‌گردد. خاکبرداری در بخش‌های میانی در مجاورت مکان‌هایی که میخ‌گذاری‌شده اجرا می‌گردند. نوارهای زهکشی لوله شده در پاشنه خاکبرداری اولیه برای نصب در مرحله بعد باقی می‌ماند.

4- اجرای پوسته موقت (Shotcrete facing): پوسته موقت برای ایجاد تکیه‌گاه و مهار سطح خاکبرداری قبل از مراحل بعدی حفاری اجرا می‌گردد. رایج‌ترین دیواره موقتی که اجرا می‌شود شامل یک لایه مسلح‌کننده سبک به همراه لایه شاتکریت می‌باشد.

5- احداث تراز‌های بعدی خاکبرداری: گام‌های اول تا چهارم برای پایداری خاکریز اجرا می‌شود. در هر مرحله از خاکبرداری نـوارهای عمودی زهکشی تا پایین خاکریز ادامه پیدا می‌کنند. پانل جدیدی از WWM متعاقباً برای یک لایه هم‌پوشانی کامل اجرا می‌گردد. در انتهای خاکبرداری نوارهای زهکشی در پاشنه خاکریز جمع می‌شوند و پاشنه زهکش دیواره را تشکیل می‌دهند.

6- احداث پوسته دائمی و نهایی (در صورت نیاز): پس از آنکه خاکبـرداری به تراز مورد نظر رسید و میــخ‌ها نصب گشتند و آزمایش‌های بارگذاری صورت پذیرفت، پوستـه و نمای نهایـی احداث می‌گردد. گام‌های مختلف دیگری نیز ممکن است با توجه به نوع و شرایط پروژه ضروری باشند.

اصول طراحی سیستم نیلینگ

مراحل طراحی سیستم نیلینگ به طور خلاصه شامل موارد زیر است:
- هندسه سازه مشخص گردد.
- عمق و زاویه شیب خاکبرداری مشخص گردد.
- بارگذاری و سربار بارهای وارده به Nail و موقعیت سطح لغزش تخمین زده شود.
- انتخاب نوع آرماتور شامل: سطح مقطع، طول و فاصله از یکدیگر و در هر تراز، مقاومت موضعی آنها تضمین گردد تا مقاومت از نظر استحکام و ظرفیت چسبندگی برای تحمل نیروها تخمین زده شده و با ضریب اطمینان مناسب و قابل قبول کنترل شوند.
- پایداری کل سازه نگهدارنده و خاک اطراف آن در زمان حفاری گود و ایجاد پله‌های حفاری و بررسی و کنترل ضریب اطمینان قابل قبول.
- تخمین نیروهای وارده بر صفحه فولادی Bearing plate
- در نظر گرفتن سطح پیزومتریک آب‌های زیر زمینی و لحاظ نمودن سیستم زهکش

انجام عملیات حفاری شرکت پایدار پی کاران زیگورات

انکر چیست؟

پایدارسازی توسط انکرها (Ground Anchors)

زمین مهار یا انکرها، تاندون‌های پیش‌تنیده‌ی دائمی تزریق شده با سیمان هستند که در خاک و سنگ برای مهار و کنترل المان‌های سازه‌ای مانند دیوار (نگهداری گود) یا دال‌ها استفاده می‌شوند. مهاری‌ها در سوراخ‌های حفاری‌شده نصب می‌شوند و تا بار طراحی پیش‌تنیده می‌گردند تا بدین وسیله نیروی مقاومت مورد نیاز را بسیج و از زمین به المان‌های سازه‌ای منتقل کنند. مهارهای موقتی برای بازه‌ی کمتر از دو سال استفاده می‌شوند. زمین مهارهای دائمی از خوردگی محافظت می‌شوند تا از عملکرد بلند مدت آن‌ها در طول عمر طراحی اطمینان حاصل شود. شکل زیر شماتیکی از یک مهاری دائمی را نشان می‌دهد که اجزای اساسی آن عبارتند از:

اجزای مختلف انکر

اجزای مختلف تاندون از نوع استرند

- طول پیوستگی مهاری: که تاندون در حباب تزریق شده اولیه ثابت می‌شود و نیروی کششی را به خاک اطراف منتقل می‌کند. طول پیوستگی مهاری طوری طراحی می‌شود که ظرفیت بیرون‌کشش مورد نیاز را ایجاد کند.
- طول بدون پیوستگی: طولی است که تاندون می‌تواند آزادانه تغییرشکل الاستیک دهد تا نیروی مقاوم را از طول پیوسته مهاری به المان سازه‌ای منتقل کند (یعنی دیواره، دال و...) و طوری طراحی می‌گردد که به لایه زیرین برسد یا داخل خاک همگن قرار گیرد تا طول پیوستگی مهاری فراتر از توده خاک مستعد ناپایداری مجاور المان سازه‌ای قرار گیرد.
- دوغاب مهاری: که دوغاب اولیه نیز نامیده می شود، عموماً مخلوط با پایه سیمان پرتلند یا رزین پلیمری است و برای انتقال نیروی مهاری به زمین استفاده می‌شود. تزریق دوغاب ثانویه در سوراخ حفاری‌شده می‌تواند پس از تنیدگی انجام شود تا محافظ خوردگی برای تاندون‌های بدون پوشش باشد.
- مهار یا گیره (Anchorage): وسیله‌ای است که به تاندون وصل می‌شود و شامل صفحه و سرمهاری (Anchor head) (یا مهره رزوه شده) است و اجازه تنیدگی و قفل کردن (lock- off) فولاد پیش تنیده را می‌دهد.
باید توجه داشت، مهار (انکر) به دلیل کشیده شدن در هنگام ساخت، در تمام دوران بهره‌برداری تحت تنش بوده و کارایی بالاتری از خود نشان می‌دهد، در صورتی‌که در روش Nailing هرگاه سازه جابجا شود Nail تحت تنش کششی قرار می گیرد، که از نظر ضریب اطمینان این دو روش اختلاف زیادی با یکدیگر دارند.

پروژه اجرا شده با انکرها

انکرهای نصب شده برای پایدارسازی شیب در سنگ شدیداً هوازده

انواع انکرها

انواع مختلفی از مهاری‌ها توسط پیمانکاران گوناگون بوجود آمده است که از تاندون‌های مختلف، روش‌های حفاری، شیوه کنترل تزریق مختلف و سیستم‌های محافظت خوردگی متفاوت استفاده نموده‌اند. انتخاب مهاری و روش نصب آن برای کاربرد خاصی عموماً بستگی به خاک زیرین، شرایط آب زیرزمینی، محدودیت‌های محل و تجهیزات موجود بستگی دارد. انواع مهاری‌ها شامل موارد زیر می‌باشند که جزئیات آنها در شکل نشان داده شده است.

انواع مختلف مهارها

- زمین‌مهار با استوانه مستقیم با تزریق بدون فشار (Straight shaft gravity-grouted)
- مهاری‌ها با تزریق تحت فشار(Straight shaft pressure-grouted)
- روش پس تزریق(Post-grouted)
- مهارهای ته پهن شده (Underreamed)

سیستم مهار توخالی (Hollow Bar Anchor System)

در روش نوینی که در سال‌های اخیر رواج یافته است و سیستم مهار توخالی (Hollow Bar Anchor System) نامیده می‌شود، از لوله‌های خود تزریق بنام Titan Hollow Bar استفاده می‌شود که عمل حفاری، تزریق و المان فولادی توسط یک قطعه‌ی فولادی انجام می‌پذیرد. در این روش در حین حفاری عملیات تزریق انجام گرفته و راد فولادی و سرمته‌ی آن بعنوان المان فولادی و باربر در زمین باقی می ماند.
این روش در تعدادی از پروژه‌ها صرفه‌ی اقتصادی بسیار داشته و برخلاف تصور اینکه سرمته و راد داخل زمین می‌ماند با محاسبات بارگذاری به این نتیجه می‌رسیم که در پروژه‌های خاصی باعث کاهش هزینه‌های بسیار خواهد شد.

اجزای مختلف سیستم مهار توخالی

مراحل اجرای سیستم مهار توخالی

نیلینگ چیست؟

نیلینگ یا میخکوبی روش خلاقانه مهندسین استرالیایی بود که در حدود دهه 60 میلادی جهت پایدارسازی جدار تونل بکار گرفته شد. روش اجرای کار نیلینگ به این صورت است که ابتدا دیوارهها رگلاژ میشوند. سپس شبکههای مشهای فولادی بوسیله میخهای 50 سانتیمتری نصب میشوند و روی آن به ضخامت حدود 10 تا 15 سانتیمتر بتن پاشی میشود. مرحله بعد حفاری گمانهها و جا زدن میلگرد یا کابل است. در ادامه گمانهها با دوغاب سیمان تزریق شده و پس از گیرش دوغاب، هد نیلها بسته میشود. بدین ترتیب نیروی رانش خاک از طریق مش و شات به هد نیل اعمال می شود و نیروی هد نیلها از طریق نیلها به توده خاک منتقل میگردد. گویی رانش خاک از طریق سیستم نیلینگ به خود خاک مهار میشود. نیلینگ یا میخکوبی بعدها توسط مهندسین آلمانی و فرانسوی در پایدارسازی ترانشهها گالری تونلها و کوله پلها به کار گرفته شد.
پس از آن استفاده از نیلینگ به طور گسترده در طرح‌هاي مختلف عمراني نظير تثبيت ترانشه‌هاي خط آهن و بزرگراه‌ها، ساخت سازه‌هاي نگهبان گودبرداري شده در مناطق شهري جهت احداث ساختمان‌هاي بلند مرتبه که شامل چندين طبقه در داخل زمين هستند و تثبيت شيب‌هاي زمين در برابر لغزش‌هاي احتمالي به کار بسته شد . نیلینگ ديواره‌ها به معناي تسليح برجاي خاك موجود با نصب ميلگردهاي فولادي نزديك به هم (Nail) در يك سطح شيبدار با شيب ملايمي در حدود 10 تا 20 درجه در زير سطح افق يا در محل گودبرداري و با اجراي از بالا به پايين مي‌باشد. در اين روش اجرايي، ميخها (نیل ها) در هنگام بهره‌برداري تحت تنش‌هاي کششي قرار گرفته و پايداري ديوار را تامين مي‌کنند. فلسفه اصلی روش نیلینگ برمبنای پايدارسازی گوه لغزش به وسيله نیل ها استوار است. به طوريکه در شکل زیر پيداست، سطح شکست و فروپاشی درخاکهای با دانه بندی مختلط به صورت گوه خواهد بود. لذا بوسيله میخها (نیل ها) اين گوه به حجم پشتی خاک دوخته میشود و بر اين اساس اين گوه پایدار خواهد گرديد. ميلگردها معمولاً داخل گمانه‌هايي كه در ديواره خاكي ايجاد شده و توسط دوغاب سيمان با هدف جلوگيري از خوردگي ميلگردهاو همچنين انتقال مناسبتر نيروها بين خاك و ميلگرد پر مي‌شوند، قرار مي‌گيرند. اين عمليات يك مقطع مسلح پايدار ايجاد مي‌كند كه توانايي نگهداري خاك پشت خود را دارد. اين مسلح سازي به صورت Passiveعمل كرده و اثر خود را از طريق اندركنش خاك- ميلگرد حاصل از ايجاد تغيير شكل در خاك، اعمال مي‌كند میخها (نیل ها) غالباً در كشش عمل مي‌كنند ولي در شرايط خاصي، عملكرد خمشي و برشي آنها نيز در نظر گرفته مي‌شود.
اثر مسلح سازي براي بهبود پايداري با دو عملكرد زير حاصل مي‌شود:

افزايش نيروي قائم و در نتيجه مقاومت برشي در سطح لغزش، در خاكهاي اصطكاكي.
کاهش نيروي رانشي در سطح لغزش در خاكهاي اصطكاكي و چسبنده.

پس از نصب ميلگردها، يك ديواره سطحي كم ضخامت كه معمولاً شامل شاتكريت با تسليح سبك مي‌باشد، سطح ديواره شيرواني يا گود را مي‌پوشاند. ضخامت ديواره شاتکريت شده نيز مابين 10 الی 15 سانتيمتر خواهد بود. هدف از اجراي اين ديواره جلوگيري از فرسايش سطحي خاك، ايجاد سطح تمام شده مناسبتر براي ساخت و سازهاي احتمالي بعدي، ایجاد لایه محافظ و یکپارچه و در نتیجه پخش یکنواخت نیروی عکس العمل و افزايش بازدهي عملكرد سيستم خاك تحكيم يافته بويژه در بخش هاي نزديك به ديواره گود مي‌باشد.

پایدارسازی گوه لغزش توسط میخکوبی

ديوارهاي ميخکوبي شده مي‌توانند به دو صورت موقت يا دائمي اجرا شوند. ميخ‌کوبي‌هاي موقت بسته به نوع خاک و طرح و اجرا داراي طول عمر سرويس کمتر از 18 ماه هستند. سازه‌هاي ميخکوبي شده‌ي دائم طول عمر بيشتر از اين مقدار دارند. چنانچه يک گودبرداري توسط ديوارهاي ميخکوبي شده‌ي موقت مسلح شود، اما به دليل تأخيرات کارگاهي طول مدت ساخت بيشتر از 18 ماه طول بکشد، عوامل اجرايي موظف هستند از يک سيستم نگهداري دائمي براي تثبيت گودبرداري استفاده کنند. در اين روش سوراخ‌هايي در داخل زمين حفاري شده و سپس ميلگردهاي فولادي در آن کارگذاشته شده و فضاي خالي حفره را با دوغاب پر مي‌کنند که در ادامه به بررسی هر یک از مراحل اجرای آن پرداخته میشود.

کاربرد نیلینگ یا میخکوبی

روشهای مختلف پایدارسازی ترانشهها همواره با چالشهای مختلفی روبروست. از این بین نیلینگ یا میخکوبی بدلیل مزایای فنی و اقتصادی گزینه مطلوب اغلب کارفرمایان بخش راه و ساختمان میباشد که بدون ایجاد معارض در محدوده پروژه، ضرایب اطمینان دیوارههای گودبرداری را به بهترین شکل تامین میکند. به کارگیری دانش روز سیستم نیلینگ و پسکشیدگی المانهای نیل این امکان را ایجاد کرد که تغییر مکانهای مجاور ساختمانهای فرسوده و معابر پرترافیک کاهش یابد. این فن آوری که اصطلاحاً انکراژ نامیده میشود با بکارگیری استرند چند رشته بجای میلگرد در گمانهها به تنها گزینه پایدارسازی گودهای بالای 25متر تبدیل شدهاست.

روش اجرای نیلینگ یا میخکوبی

روش پيشنهادي به منظور اجراي نیلینگجهت پايدارسازي ديواره گودها معمولاً مشتمل بر 5 مرحله اصلي گودبرداري مقطعي، حفاري گمانه‌ها، نصب ميلگرد تسليح، تزريق دوغاب سيمان، بتن پاشي و نصب صفحه و مهره مي‌باشد. پس از تكميل مراحل اجرايي فوق براي گام اول گودبرداري، اين مراحل براي گامهاي بعدي گودبرداري تا رسيدن به رقوم كف گود مورد نظر، تكرار مي‌گردد. اين مراحل به طور شماتيك در شكل زیر نشان داده شده است.

خاكبرداري

گودبرداري اوليه تا عمقي صورت مي‌پذيرد که ديواره‌ي گودبرداري شده بتواند در مدت کوتاهي بين 24 تا 48 ساعت پايداري خود را حفظ کند (آیین نامه). خاكبرداري مي‌بايست به صورت مرحله به مرحله انجام شده و پس از انجام هر مرحله از خاكبرداري مي‌بايست عمليات اجراي میخکوبی در آن مرحله صورت گيرد و پس از اتمام عمليات، خاكبرداري مرحله بعد انجام مي‌پذيرد. عرض گودبرداري انجام شده حداقل بايد به اندازه‌اي باشد که بتوان ابزارهاي لازم را در محل مستقر کرد.
در هر مرحله خاكبرداري، عمق ديواره ايجاد شده بايستي پايداري لازم در حين اجراي میخکوبی را داشته باشد، اصولاً عمق گودبرداري جهت تامين کوتاه مدت پايداري 2 متر مي‌باشد. البته با توجه به شرايط ژئوتكنيكي خاك ساختگاه ارتفاع مجاز خاكبرداري در هر مرحله تعيين مي‌گردد. ارتفاع مجاز خاکبرداری بدون نیاز به مهاربندی را میتوان از طریق رابطه رانکین به صورت زیر محاسبه کرد:

که در آن:

C= چسبندگی خاک                                     Q= سربار گسترده کنار گود
K_a= ضریب فشار اکتیو                              H_max= حداکثر ارتفاع گود بدون نیاز به سازه نگهبان
γ= وزن مخصوص خاک                             F.S= ضریب اطمینان (معمولاً بین 1.5 تا 2)

حفاري

از آنجا که پیشرفت کار پایدارسازی در پروژههای بزرگ در گرو اجرای حفاری می باشد سرپرستی بخش حفاری از اهمیت ویژه ای برخوردار است. انتخاب ماشین الات می بایست براساس طول گمانه ها، جنس خاک و شرایط آبهای زیرزمینی انتخاب گردد.

بدیهی است توان تولید هوای کمپرسور برای گمانه های بالای 15متر میبایست بیشتر از گمانه های کوتاه باشد. همچنین در خاکهای درشت دانه که احتمال ریزشهای موضعی گمانه و فرار هوا وجود دارد این مسئله اهمیت دارد. قدرت و سرعت دوران دستگاه حفاری نیز میبایست متناسب با جنس خاک انتخاب شود تا بالاترین راندمان حاصل گردد. توان حرکت دستگاه حفاری در خاکهای اشباع یا خاکهای دستی می بایست بیشتر از خاک های طبیعی و خشک در نظر گرفته شود. سایز چکش و سرمته نیز میبایست متناسب با قطر گمانه مندرج در نقشه های اجرایی انتخاب شود. به جرات میتوان گفت تخصص و تعهد تیم حفاری مهمترین عامل در بهبود کیفیت حفاری است که علاوه بر تامین سرعت مطلوب حفاری باعث تسهیل جازدن میلگرد یا استرند می شود.

نصب ميلگرد تسليح و تزريق دوغاب سيمان

پس از حفاري گمانه تا عمق موردنظر، عمليات نصب ميلگرد تسليح صورت مي‌پذيرد. عناصر تسليح معمولاً شامل آرماتورهای فولادي مي‌باشند و اغلب تو پر هستند اما مي‌توان از ميلگردهاي توخالي نيز مطابق آيين‌نامه‌ي اجرايي وزارت راه آمريکا مربوط به ميخکوبي با ميلگردهاي توخالي نيز استفاده کرد. به هر حال میلگردهای طراحی شده پس از حفاري درون گمانه قرار مي‌گيرند. جهت آنکه راستاي ميلگردها دقيقاً در امتداد محور استوانه‌ي چال‌هاي حفر شده باشد از ابزاري به نام مرکزکننده (اسپیسر یا سنترالیزر) استفاده مي‌شود. ميلگردها در داخل مرکزکننده‌ها فرو رفته و سپس در داخل چال، جاگذاري مي‌شوند. چنانچه شرايط خوردگي شديد باشد از پوشش اپوکسی مخصوصي جهت محاظت از ميخ‌ها استفاده مي‌شود. ميلگردهاي فولادی مسلح کننده مهمترين عنصر ديوارهاي ميخکوبي شده است. اين المان‌ها در سوراخ‌هايي که از پيش حفاري شده قرار گرفته و سپس يک شیلنگ دوغاب ريزي به انتهاي چال رفته و فضاي خالي باقي مانده را از انتها تا ابتداي چال دوغاب ريزي مي‌کند. شيب چال‌هاي حفر همانطور که پيش از اين نيز گفته شد به مقدار ملايمي در پايين سطح افق قرار دارد. لذا دوغاب با نيروي وزن وارد شده بر آن به خوبي در حفره‌ها جا مي‌گيرد. به چنين روشي، روش دوغاب ريزي ثقلي گفته مي‌شود که جزء روش‌هاي متداول در ميخکوبي به حساب مي‌رود. دوغاب نقش اصلي انتقال تنش از زمين به ميخ‌ها را ايفا مي‌کند.
مجموعه دستگاه تزريق از سه بخش ميكسر اوليه، ثانويه و پمپ تزريق تشكيل مي‌گردد. پس از اختلاط آب و سيمان به نسبت مشخص در ميكسرها، دوغاب سيمان از طريق شيلنگ‌هاي رفت و برگشت به درون گمانه حفر شده تزريق مي‌گردد. بسته به شرايط اين تزريق مي‌تواند در فشارهاي مختلفي صورت پذيرد. شكل زیر نمونه‌اي از روند نصب مسلح كننده را نشان مي‌دهد.

پایدارسازی گود به روش نیلینگ

شاتکریت دیواره، نصب صفحه و مهره

پس از اتمام عمليات تزريق، سطح ديواره جهت جلوگيري از فرسايش و همچنين حفظ يكپارچگي بيشتر در عملكرد ميخها، توسط يك لايه بتن‌پاشي شده shotceret پوشانده مي‌شود. پوشش نوعي اتصال سازه‌اي در سيستم ايجاد مي‌کند و در میخکوبی ها دو نوع پوشش وجود دارد 1- پوشش موقت 2- پوشش دائمی. پوشش موقت نقش سطحي را ايفا مي‌کند که اجزاي سازه‌اي ميخکوبي یا نیلینگ را به يکديگر متصل مي‌نمايد. همچنین نوارهاي ژئوکامپوزيتي قبل از آنکه پوشش موقت اجرا شود در سطح گودبرداري کار گذاشته مي‌شود تا زه آب داخل خاک را هدايت کرده و از نفوذ آن به داخل پوشش ممانعت به عمل آورد (شکل زیر). همچنين پس از بتن‌پاشي موقت جهت اتصال كامل سر ميخها به ديواره و همينطور جلوگيري از بروز برش پانچ در ديواره و در صورت نياز تنش‌دهي به ميخها، يك صفحه فلزي به عنوان سر نيل بر روي ديواره قرار گرفته و توسط يك مهره به آرماتور درون گمانه متصل مي‌شود پوشش دايمي بعد از آنکه ميخ‌ها نصب و پوشش موقت شکل گرفت، اجرا مي‌شود. ضخامت اين پوشش كم بوده و غالباً به 10 تا 15 سانتيمتر محدود مي‌شود.

خصوصیات روش نیلینگ یا میخکوبی

همانطور که پیشتر گفته شد مهمترین مزیت روش نیلینگ یا میخکوبی، تامین پایداری بدون ایجاد مزاحمت برای مراحل بعدی عملیات عمرانی است. همچنین امکان اجرای پایدارسازی همزمان با عملیات خاکی از دیگر مزایای نیلینگ میباشد. بعلاوه بدلیل ایجاد سطح بتنی روی خاک ترانشه، از هوازدگی و ریزشهای موضعی جلوگیری میکند.
خوشبختانه نظر به استقبال بینظیر سرمایه گذاران بخش ساختمان از این روش پایدارسازی دانش نیلینگ (میخکوبی) در بین شرکتهای مشاور، پیمانکار، تامین کنندگان مصالح و ماشین آلات نهادینه شده و رکوردهای بینظیری به لحاظ عمق و ابعاد در عرصه بین المللی به ثبت رسیده است.

مزایای روش نیلینگ یا میخ کوبی

امکان اجرا در فضای محدود
امکان تقویت طرح در حین اجرا
حداکثر بهره وری از فضای موجود در مراحل بعدی عملیات ساختمانی
اجرای همزمان گودبرداری و پایدارسازی

معایب روش نیلینگ یا میخ کوبی

نیاز به اخذ رضایت از همسایه ها
آلودگی صوتی ماشین آلات

ویدئو مربوط به عملیات نیلینگ

انکراژ (Anchorage)

انکراژ- Anchorage

در پروژه هاي بزرگراهي و براي پايدارسازي خاكبرداريها و شيبها بوده است .ولي امروزه به صورت روز افزون در پايدارسازي ديواره خاكبرداريها در محيطهاي شهري نيز مورد استفاده قرار ميگيرد .در اين روش پس از حفر گمانه و جايگذاري مهاري، بخشي از انتهاي گمانه تزريق گرديده و مهارها با جك كشيده ميشوند تفاوت اصلي سيستم انكر و نيلينگ خاك در اين است كه نيروي پيش تنيدگي خاصي در سيستم نيلينگ اعمال نميشود و حركت توده خاك است كه موجب ايجاد نيرو در ميخها ميشود ولي در سيستم مهاري به دليل پيش تنيدگي مهارها، قبل از حركت توده خاك نيروي بزرگي وجود دارد كه سبب كاهش قابل توجه تغيير شكل ها ميشود.

اجزاي اصلي در پايدارسازي با استفاده از مهار (انكر) به قرار زير ميباشد:

استرند :كابل تنيده شده از چند رشته مفتول فولادي ميباشد .اين مفتول هاي فولادي داراي مقاومت بالا (حدود 1860 مگاپاسكال) ميباشند .ميتوان به جاي استرند از فولاد نيز استفاده نمود كه در اين حالت نيرو يپيش تنيدگي قابل اعمال با توجه به مقاوت پايين تر فولاد (حدود 400 مگاپاسكال) نسبت به انكر كمتر ميباشد. استفاده از استرند يا فولاد با توجه به شرايط پروژه تعيين ميشود.
فاصله نگهدار :براي دسته كردن چند رشته استرند در يك مهار و ثابت نگهداشتن آنها نسبت به يكديگر و رعايت حداقل فاصله مجاز بين رشته هاي استرند از فاصله رنگهدارها استفاده ميشود.
شلنگهاي تزريق :براي اطمينان از پر شدن گمانه با دوغاب در حين تزريق گمانه از يك يا چند شلنگ با طولي حداقل برابر با طول مهار استفاده ميشود.
پكر :براي تزريق تحت فشار از پكر استفاده ميشود .دوخت هاي پكر بايد به گونه اي باشد كه تحمل فشارهاي تزريق را داشته باشد. آب بندي ابتدا و انتهاي پكر بايد به صورت مناسبي انجام گيرد تا در هنگام پركردن پكر توسط دوغاب و يا تزريق تحت فشارِ طول گيردار مهار، نشت اتفاق نيافتد.
غلاف استرند :به منظور جلوگيري از چسبيدن و درگير شدن استرندها به دوغاب و اطمينان از عدم انتقال نيروي مهار به خاك در طول آزاد، استرند در طول آزاد مهار در داخل غلاف نگهداشته ميشوند.
سر انكر: سر انكر يك استوانه داراي چند سوراخ مخروطي شكل در قاعده آن ميباشد كه به منظور انتقال نيروي كششي مهار از استرند بر روي مهار در سر گمانه نصب ميشود.
گوه: قطعات فولادي مخروطي شكل تو خالي كه در اطراف هر رشته استرند در داخل سوراخ سر انكر و به منظور قفل كردن استرند استفاده ميشود. لازم به ذكر است كه در صورت استفاده از ميگلرد به جاي استرند در انكر نياز به بعضي از اجزاي فوق نميباشد.

براي جلوگيري از رانش خاك ميتوان از شمعهاي فولادي نيز استفاده نمود .براي اجراي اين شمع ها ابتدا عمليات حفاري چاه در فواصل ارائه شده توسط مهندس طراح انجام ميگيرد .عمق اين چاهها برابر با عمق گود به اضافه مقداري براي اجراي شمع بتني ميباشد .شمع هاي بتني براي تامين گيرداري پروفيل ها بوده و طول آن به ميزان 25 تا 35 درصد عمق گود، پايين تر از رقوم كف گود در نظر گرفته ميشود. پس از بتن ريزي در محل مورد نظر در انتهاي چاه حفر شده، شمع هاي فولادي در چاه قرار داده شده و به اين صورت شمع فولادي با انتهاي گيردار بوجود می آید. سپس ميتوان گودبرداري را به صورت مرحله به مرحله آغاز نمود.

نصب: براي نصب سيستم شمع و انكر، در ابتدا و قبل از شروع عمليات خاكبرداري چاههاي مورد نياز براي قرار دادن شمع هاي فولادي و يا بتني تا تراز مورد نظر حفر شده و سپس شمع ها بصورت پيش ساخته و يا اجراي در جا در محل خود نصب ميشوند. سپس كار خاكبرداري مرحله اي و نصب مهارها تا رسيدن به تراز مورد نياز انجام ميگيرد.

تاثير فشار زمين بر روي تغيير شكلها

خاكبرداري تا تراز نصب اولين رديف انكر در اين مرحله تغيير شكلها و فشار ايجاد شده در خاك پشت ديوار به حالت فعال خاك نزديكتر ميباشد.

مرحله كشش اولين رديف انكرها

در اين مرحله تغيير قابل توجهي در تغيير شكل و توزيع تنشها در پشت ديواره مهار شده به وقوع مي پيوندد .در اين مرحله به دليل حركت ديوار به سمت خاك پشت گودبرداري، فشار جانبي به صورت قابل توجهي نسبت به حالت برجا افزايش پيدا ميكند.

خاكبرداري تا تراز آخرين انكر

خاكبرداري تا زير تراز آخرين رديف انكرها سبب ايجاد يك حالت تحدب در ديواره و در نتيجه كاهش فشار جانبي زمين و باز توزيع تنش ميگردد.

پايان گودبرداري:

با ادامه گودبرداري تا تراز كف گود حالت تحدب اشاره شده در بالا، مابين آخرين انکر و كف گودبرداري نيز ديده ميشود و شكل تقريبي توزيع فشار زمين در شكل بعدي ارائه شده است.

اصول كلي تحليل و طراحي سيستمهاي مهاربندي شده:

هدف از اجراي سيستم مهاري عبارت است از ايجاد يك توده پايدار خاك كه بتواند در مقابل ناپايداري خارجي مقاومت كند مودهاي ناپايداري كه ممكن است در يك سيستم پايدارشده توسط مهاري به وقوع بپيوندد، در شكل بعد نشان داده شده اند .بخشي از گسيختگي ها به دليل ايجاد نيروهاي كششي بيش از حد در تاندونها ميباشد .
ميزان كشش اوليه استرند و مونوبار براي طرح نهايي نبايد بيشتر از 60 درصد ظرفيت كششي اين اعضا باشد FHWAبراي جلوگيري از اين مود گسيختگي، بر اساس آيين نامه همچنين در حالت بارگذاري موقتي مانند انجام آزمايشهاي حين اجرا اين مقدار نبايد به بيش از 80 درصد ظرفيت كششي برسد .نوع ديگري از گسيختگي داخلي كه بايد به هنگام طراحي مد نظر قرار گيرد گسيختگي ناشي از عدم وجود مقاومت باند كافي ميباشد .بر اين اساس و با توجه به مقاومت باند خاك محل، طول قسمت تزريق شده بايد به گونه اي در نظرگرفته شود تا كل مقاومت باند بسيج شده در طول مذكور بتواند پاسخ گوي نيروهاي ايجاد شده حين و بعد از اجراي سيستم انكراژ باشد.

چند نکته مهم در خصوص استفاده از این روش بایستی مد نظر قرار گیرد:

در پاره ای موارد دیده شده است که دیواره گود به همراه میلگردهای داخل دیواره ریزش نموده است. این نوع ریزش به دلیل قرا گرفتن میلگردها داخل گوه گسیختگی رخ میدهد. بعبارتی اگر میلگردهای داخل گوه گسیختگی قرار گیرند، این میلگرد عملاً کاربردی نخواهد داشت و در این حالت اگر دیواره گود شروع به ریزش نماید، میلگردهای قرار داده شده در دیواره گود با توده خاک فرو خواهد ریخت. بر این اساس باید میلگردهای قرار داده شده داخل دیواره گود تا پشت ناحیه گسیختگی ادامه داشته باشند تا بتوانند نیروی حاصل از گوه لغزش را به ناحیه مقاوم خاک انتقال دهند.
در موارد متعددی به دلیل عدم استفاده از پانلهای بین پروفیلهای قائم، خاک دیواره ریزش نموده است. جهت بیان اهمیت استفاده از این پانلها فرض نمایید که خاک دیواره از نوع خاک ماسه ای تمیز باشد در این حالت خاک بین پروفیلهای قائم ریزش مینماید و پروفیلهای قائم عملکردی از خود نشان نمیدهند. لذا جهت انتقال فشار خاک به پروفیل قائم لازم است که به وسیله یک عضو رابط فشار خاک بر پروفیلهای قائم وارد شود.

این موضوع در مورد خاکهای رسی نیز صادق است زیرا پایداری خاکهای رسی به شکل موقت بوده و این خاکها پس از گذشت یک دوره زمانی عملکردی مانند ماسه ها میتوانند داشته باشند. با این مطالب روشن میشود که در اجرای صحیح سازه های نگهبان بایستی دقت ویژه لحاظ گردد.

خصوصیات روش مهاربندی انکراژ (Anchorage)

روش مهارسازی مشابهت زیادی به روش میخکوبی دارد. در این روش بعلت استفاده از خاصیت پستنیدگی کابلها و مونوبارها، نسبت به روش میخکوبی از قابلیت و توانایی بیشتری در مهار نیروی رانش برخوردار است. البته هزینه های اجرایی آن نیز بیشتر است. از روش مهارسازی برای تامین پایداری گودهای با عمق بیشتر نسبت به حالت میخکوبی استفاده میگردد.

مزایا روش مهار سازی انکراژ

کنترل تغییر مکانها به وسیله پس تنیدگی.
ایمنی بیشتر.
کنترل کیفی بهتر به دلیل کشش انکرها.

معایب روش مهار سازی انکراژ

نیاز به تجهیزات و ابزار پیشرفته.
عدم کارایی در خاکهای مساله دار (حفرات زیر زمینی،چاه،انبار و...).
به دلیل ضرورت اجرای عملیات به صورت مرحله به مرحله، به زمان زیادی نیاز دارد البته این امر ممکن است در پروژه های بزرگ مطرح نباشد بلکه بر عکس ممکن است زمان کلی اجرای کار نیز، به ویژه با مدیریت صحیح، کاهش یابد.
هزینه اجرای عملیات به دلیل تکنولوژی پیشرفته تر، در مقایسه با روشهای ساده تر بیشتر است، ولی در پروژه های بزرگ و در احجام زیاد ممکن است این امر مطرح نباشد و برعکس هزینه کلی کار کاهش یابد.

ویدئو عملیات پایدارسازی به روش انکراژ

روش دوخت به پشت (Tie Back) چیست؟

روش دوخت به پشت (Tie Back)

این روش، مشابهت زیادی به روش مهارسازی دارد. در این روش نیز حفاری را به صورت مرحله به مرحله و از بالا به پایین گود اجرا میکنیم. در هر مرحله به کمک دستگاه‌های حفاری ویژه، چاهکهای افقی یا مایل در بدنهی دیوارهی گود حفر می‌شود. سپس، درون این چاهک‌ها کابل‌های پیشتنیده قرار داده شده و با تزریق بتن در انتهای چاهک، این کابل‌ها کاملاً در خاک مهار میشوند. برای بهبود رفتار مکانیکی خاک در تزریق ابتدا نسبت آب به سیمان در حدود 1/5 در نظر گرفته میشود که این نسبت آب به سیمان رقیق بوده و به خوبی درون منفذهای خاک را پر می‌کند. برای پر کردن حفره به تدریج نسبت آب به سیمان کاهش یافته و در نهایت به 0/5 میرسد. سپس کابل‌های مزبور را به کمک جک‌های ویژهای تحت کشش قرار داده و انتهای بیرون آمدهی کـابل بر روی سطح جدارهی گود مهار می‌شود. آنگاه به درون چـاهک‌های مزبور بتن تزریق می‌شود. پس از سخت شدن بتن و کسب مقاومت کافی آن، کابل‌ها از جک آزاد می‌شوند. این کار موجب آن می‌شود که نیروی پیشتنیدگی موجود در کابل خاک را فشرده سازد، و در نتیجه خاک فشرده تر و متراکم‌تر شده و رانش ناشی از آن کاهش یابد، و در عین حال که نیروی رانش خاک در جداره گود به خاکهای داخل بدنهی دیواره منتقل شده و خاک بدنهی انتهایی، به عنوان سازه‌ی نگهبان عمل کرده و رانش خاک بدنهی مجاور جداره را تحمل میکند. عمق گودبرداری در هر مرحله، بستگی به نوع خاک و فاصله ی بین چاهک‌ها دارد و معمولاً در حدود 2 تا 3 متر است.

معرفی سیستم نیلینگ یا میخکوبی

نیلینگ یا میخ‌کوبی خاک (Soil Nailing) یک سیستم سازه نگهبان به منظور حفاظت گود یا شیروانی خاک به روش غیرفعال می‌باشد. نیلینگ خاک شامل نصب و تزریق میلگردهای فولادی با فاصله نزدیک در زمین می‌باشند. با پیشرفت عملیات اجرا از بالا به پایین، به منظور تامین یکپارچگی، شاتکریت یا دیوار بتنی ایجاد می‌گردد. کاربرد روش نیلینگ صرفاً محدود به خاک‌ها نبوده بلکه در مصالحی نظیر سنگ نرم یا هوازده نیز قابل استفاده می‌باشد.
اجزای اصلی یک سیستم نیلینگ عبارتست از:

میلگرد مسلح کننده: میلگرد مسلح کننده اصلی ترین بخش نیلینگ خاک می‌باشد. این اجزاء در گمانه‌های از پیش حفاری شده قرارداد شده و توسط دوغاب تزریق می‌شوند. تنش کششی بطور غیرفعال و به تبع مراحل بعدی حفاری و جابجائی‌های ایجاد شده در توده خاک، در میلگرد ایجاد می‌گردد.
دوغاب: دوغاب پس از قرار دادن میلگرد در گمانه، تزریق می‌شود. دوغاب نقش اصلی در انتقال تنش از زمین به میلگرد را بر عهده دارد. همچنین سطحی از محافظت در برابر خوردگی توسط دوغاب ایجاد می گردد.
فاصله دهنده (Centralizer): فاصله دهنده ها، که عموماً از مواد سینتتیک ساخته می‌شوند، به منظور حفظ فاصله میلگرد از جدار گمانه و ایجاد حدقل ضخامت دوغاب در سرتاسر میلگرد نصب می‌شوند.
تمهیدات محافظت در برابر خوردگی: علاوه بر دوغاب سیمان که محافظت فیزیکی و شیمیایی میلگرد را فراهم می آورد، در صورت لزوم می بایست از روش‌های دیگری (نظیر غلاف پلاستیکی یا پوشش اپوکسی) برای افزایش محافظت در برابر خوردگی استفاده کرد.
هد نیل: هد نیل انتهای رزوه شده میلگرد می‌باشد که بیرون از سطح دیوار قرار می گیرد، و با استفاده از اتصال جوشی یا رزوه ای به صفحه هد نیل نصب شده و میخ را به سطح شیب یا جدار گود متصل می نمایند. هد نیل بسته به نوع اتصال، شامل مهره، واشر و صفحه فولادی، صفحات لچکی و جوش می‌باشد.
پوشش سطحی: به منظور حفاظت خاک بین میخ ها در برابر فرسایش و ناپایداری موضعی، تامین ارتباط و یکپارچگی بین میخ ها و تامین سطح باربر مناسب برای صفحه سرمیخ، یک پوشش سطحی موقت یا دائم با استفاده از نصب شبکه فولادی و بتن پاشی یا آرماتوربندی و اجرای بتن درجا، ایجاد می‌شود.
سیستم زهکشی: در صورت وجود یا احتمال حضور آب، برای جلوگیری از ایجاد فشار آب در پشت پوشش سطحی، و به منظور جمع آوری و انتقال آب‌های نفوذی، اجرای سیستم زهکشی ضروری می‌باشد. آبهای جمع آوری شده به خارج از محدوده شیب یا گود هدایت می‌شوند.

روش اجرای سیستم نیلینگ

حفاری گمانه های واقع در محدوده خاکبرداری شده در دیواره گود
نیل گذاری و تزریق گمانه های حفاری شده
اجرای سیستم زهکشی (در صورت لزوم) بر روی دیواره گود
اجرای پوشش سطحی بر روی دیواره گود
کشش نیلها (در صورت طرح انکر) و نصب هدنیل
اجرای پوشش دائم بر روی پوشش اولیه (در دیوارهای دائم)
تکرار مراحل 1 تا 7

در صورت لزوم و بسته به مشخصات طرح و شرایط اجرایی، ترتیب مراحل فوق قابل تغییر می‌باشد.

عملیات خاکی

عملیات خاکی پروژه به طور کلی شامل دو بخش زیر می‌باشد:
خاکبرداری: کلیه فعالیت های مربوط به تخریب، حفاری و کندن هر نوع زمین، انباشتن، جابجایی، بارگیری و حمل هرگونه مصالح خاکی در محدوده پروژه و یا خارج از آن (در صورت لزوم) که مرتبط با فعالیتهای موضوع پیمان باشد. این عملیات به طور عمده با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات سبک و یا سنگین راه سازی انجام می گیرد، هرچند ممکن است در صورت لزوم و بسته به شرایط، از روش های دستی و یا روش های انفجاری نیز استفاده گردد.

رگلاژ: کلیه فعالیت های مرتبط با تسطیح، آماده سازی، هموارسازی، حذف زواید، پرکردن حفرات و غیره، در کلیه سطوح خاکبرداری، به منظور ایجاد بستر مناسب برای اجرای لایه زهکش و یا نصب شبکه فولادی، در جهت انجام فعالیتهای مرتبط با موضوع پیمان می باشد. این عملیات به طور عمده با استفاده از نیروی انسانی و تجهیزات سبک صورت می گیرد، هرچند ممکن است در صورت نیاز، از ماشین آلات و مصالح و یا سایر روش های دیگر استفاده گردد.

موارد مذکور در این مشخصات فنی عمدتاً ناظر بر عملیات خاکی در محدوده تقریباً 10 متری از خط پروژه میباشد. عملیات خاکی در داخل گود، به فاصله حداقل 10 متر از خط پروژه، با روشهای مورد تایید و تحت نظر دستگاه نظارت، به صورت تقریباً یکنواخت (حداکثر اختلاف تراز 10 متر و حداکثر شیب کلی 10%) در کف گود و متناسب با پیشرفت اجرای سازه نگهبان، انجام خواهد گرفت.

عملیات خاکبرداری

خاکبرداری به صورت پنل بندی شده، از سر ترانشه شروع شده و در ادامه طی مرحله های خاکبرداری، با ارتفاع و طول مشخص، ادامه پیدا می کند.
عملیات خاکبرداری در داخل گود به فاصله حداقل 0/5 متر از خط پروژه، با استفاده از ماشین آلاتی چون لودر (که دقت اجرایی کمتری دارند) امکان پذیر می باشد، ولی محدوده 0/5 متری از خط پروژه باید با استفاده از ماشین آلاتی با دقت بالاتر (مانند بیل مکانیکی) خاکبرداری گردد.
اولین مرحله یا پنل خاکبرداری دارای ارتفاعی که خاک بتواند در کوتاه مدت (حدود 24 تا حداکثر 48 ساعت) بدون محافظت پایدار بماند و حداکثر 2 متر (معادل عرض ورق شبکه های فولادی) خواهد بود. ارتفاع پنل های بعدی نیز حداکثر به اندازه عرض یک شبکه فولادی یا کمتر، طبق نظر دستگاه نظارت (براساس شرایط پایداری دیواره) خواهد بود. پنل برداری بدون اجرای سازه نگهبان (یا حداقل اجرای پوشش سطحی، در ترازهایی که طبق نقشه ها نیلی در پنل خاکبرداری شده وجود ندارد) با ارتفاع بیش از عرض یک شبکه فولادی به هیچ وجه مجاز نمی باشد. در غیر این صورت، پیمانکار باید پیشنهاد اصلاحی خود را به دستگاه نظارت اعلام و در نهایت طبق نظر دستگاه نظارت نسبت به انجام اقدام اصلاحی در اسرع وقت اقدام نماید.
طول هر پنل خاکبرداری بسته به وضعیت دیواره گود متغیر می باشد. به طور کلی طول پنل های خاکبرداری 6 متر می باشد. در خاکهای ریزشی، یا سسست و کم مقاومت، یا در مواردی که پایداری و جابجایی های دیواره گود در صورت پنل برداری با طول زیاد مورد تردید می باشد، حداکثر طول هر پنل می تواند طبق نظر دستگاه نظارت تا مقدار معادل فاصله افقی دو نیل مجاور کاهش یابد. در زمین های دارای مقاومت کافی، حداکثر طول مجاز پنل تابع توان اجرایی پیمانکار می باشد.
معمولا بحرانی ترین و ضعیت ناپایداری در زمان اجرا دیده می شود. پس از حفاری و قبل از اجرای شاتکریت و نیل گذاری بیشترین احتمال وقوع ناپایداری وجود دارد. بدین منظور پس از هر مرحله حفاری می بایست وضعیت ظاهری شیب مورد توجه قرار گیرد. شکم دادگی و دیده شدن جابجایی های بیش از حد از مواردی است که می تواند مقدمه ای برای رخداد ناپایداری و ریزش باشد. در صورت مشاهده علائمی از وقوع ناپایداری، این موارد می بایست فوراً به اطلاع دستگاه نظارت رسانده شود.

عملیات رگلاژ

عملیات رگلاژ به منظور ایجاد بستری صاف و همواری برای نصب و اجرای لایه زهکش (در صورت وجود) و شبکه فولادی، و به طور عمده با استفاده از نیروی انسانی و ابزار و تجهیزات سبک، انجام می گیرد. بدین منظور زواید و بیرون زدگی های سطح مانند قلوه سنگ ها و یا برجستگی ها در شیاریهای باقی مانده از خاکبرداری یا بیل مکانیکی، در صورتیکه ارتفاع بیرون زدگی بیش از رواداری ضخامت شات کریت (طبق مشخصات فنی مربوط) باشد، باید زدوده شود. در غیر اینصورت فاصله شبکه فولادی از سطح دیواره و ضخامت شات کریت از محل برجستگی ها محاسبه می شود.
زواید بزرگ مانند قطعات بولدر، در صورتیکه عمده حجم آن بیرون از سطح قررا گرفته باشد باید به نحو مطلوبی زدوده شود. روش حذف این زواید باید به گونه ای باشد که آسیبی به نقاط مجاور نرساند. در صورتیکه بخش عمده قطعات سنگی بزرگ در داخل خاک قرار داشته باشد، حفظ آن مشروط بر آنکه مشکل پایدار کلی یا موضعی ایجاد ننماید مجاز می باشد، در غیر اینصورت باید قسمت بیرون زده به نحو مناسبی ( مانند تخریب) زدوده گردد.
تورفتگی های موضعی که در زمان اجرای پوشش سطحی بوسیله شات کریت پر می شود و خللی در نصب مش ایجاد نمی کند. نیازی به رگلاژ و ترمیم ندارد. تورفتگی های قابل توجه (از لحاظ عمق و یا وسعت) که باعث صعوبت نصب مش شده و یا بروز مشکلات فنی یا اجرایی برای هریک از فعالیتهای اجرای سازه نگهبان نماید، به نحو مناسبی پر شود.

روادارهای مجاز

با توجه به ماهیت اجرای عملیات خاکبرداری، از آنجا که عملیات مذکور با استفاده از ابزارهای مکانیکی انجام خواهد گرفت، رواداری های زیر برای سطح تمام شده خاکبرداری (پس از رگلاژ) مدنظر می باشد:

پیش/ پس روی نسبت به خط پروژه در دیواره های قائم بدون برم:10+/25- سانتیمتر
زاویه انحراف دیوار گود از امتداد قائم: 1 درجه
زاویه انحراف دیوار گود در هر مرحله نسبت به امتداد قائم: 3 درجه
پس روی دیواره در اثر شیب منفی دیوار: 20 سانتیمتر
تراز کف پنل برداشته شده: 25 سانتیمتر

حفاری گمانه

از نظر ترتیب انجام عملیات، حفاری گمانه ها به طور کلی می تواند در مقاطع زمانی ذیل صورت پذیرد:
الف) حفاری از روی خاک: پس از اتمام عملیات خاکی و قبل از اجرای عملیات نصب مش
ب)حفاری از روی مش: پس از اتمام عملیات نصب مش و قبل از اجرای شات کریت
ج)حفاری از روی شات کریت: پس از اتمام عملیات اجرای شات کریت
در عمل، ترتیب انجام عملیات تابع نوع خاک و شرایط و روش اجرا می باشد.
پیمانکار موظف است در مورد کلیه کارهای حفاری، گزارش های کارگاهی را تهیه و در خلال دوره اجرا در دسترس نگهدارد، و در صورت درخواست دستگاه نظارت به آن دستگاه ارائه نماید.

آمادگی برای حفاری

حفاری گمانه پس از انجام مراحل زیر می تواند آغاز گردد:
(الف) اتمام عملیات مرحله قبل و اخذ تاییدیه از دستگاه نظارت در مورد صحت انجام آن
(ب) پیاده سازی موقعیت دقیق گمانه در محل
(ج) اخذ مجوز شروع عملیات حفاری
در اعماق سطحی قبل از انجام حفاری باید از عدم برخورد به شریان های حیاتی و تاسیسات زیرزمینی شهری موجود اطلاع حاصل کرد. در صورت اطلاع از وجود چنین موانعی قبل از حفاری و یا برخورد به این موانع در حین حفاری، باید مراتب به همراه راهکار پیشنهادی پیمانکار، در کمترین زمان، به اطلاع دستگاه نظارت رسانده شده و تا قبل از تعیین تکلیف توسط دستگاه نظارت در این خصوص، عملیات حفاری در آن محل متوقف گردد.
عملیات حفاری
به منظور شروع عملیات حفاری، دستگاه حفار باید در موقعیت صحیح و مناسب مستقر گردد. در زمان استقرار دستگاه حفاری، امتداد بازوی حفاری (امتداد گمانه) دستگاه می بایست به طور دقیق تنظیم گردد. امتداد گمانه با استفاده از دو زاویه قائم و افقی تعریف می شود.
در حفاری گمانه ها در روش میخ کوبی خاک، عمدتا از هوای فشرده برای تخلیه خرده های حفاری (Cuttings) استفاده می شود. در زمین های ریزشی استفاده از آب برای تخلیه گمانه، به علت تشدید ریزش، مجاز نمی باشد. مگر در شرایط خاص و با تایید دستگاه نظارت. در صورت نیاز به آب برای حفاری، باید زلال و با کیفیت مناسب استفاده کرد.
در زمین های بسیار ریزشی که عملا امکان حفاری و نگهداری گمانه با قطر مورد نظر وجود ندارد می بایست از روش هایی مانند تزریق و حفاری مجدد و یا غلاف گذاری در حین حفاری استفاده گردد.
در صورت استفاده از روش تزریق و حفاری مجدد در حین حفاری، غلظت دوغاب در حدود 3 به 1 تا 1/5 به 1 توصیه می شود.
پس از اتمام علمیات حفاری، گمانه باید در اسرع وقت نیل گذاری گردد. بدین منظور، حتماً باید نیل مربوط به گمانه با تمام تجهیزات مطابق نقشه ها و مشخصات فنی حاضر یا دستور دستگاه نظارت، در محل آماده بوده و پس از اتمام عملیات حفاری گمانه و اخذ تاییدیه دستگاه نظارت، در داخل گمانه جایگذاری گردد.

روادارهای مجاز

در گمانه های حفاری شده، میزان انحراف مجاز مشخصات گمانه نسبت به نقشه های اجرایی به شرح ذیل می‌باشد:

طول حفاری شده: 10- سانتی متر
قطر حفاری: 5- میلیمتر
زاویه قائم: 2± درجه
زاویه افقی: 5 ± درجه
جابجایی قائم: 10± سانتی متر
جابجایی افقی: 5% فاصله افقی یا حداکثر 10± سانتی متر، یا طبق نظر دستگاه نظارت

نیل گذاری

براساس این مشخصات فنی و نقشه ها ابلاغی، دستورالعمل ها و مصوبات مربوط، پیمانکار موظف به تجهیز کامل کارگاه و اجرای صحیح، کامل و بی نقص کلیه عملیات مرتبط با نیل گذاری و انجام آزمایش های کنترل کیفی می باشد.
میلگرد
خصوصیات میلگرد: میلگردهای فولادی براساس مقاومت مشخصه طبقه بندی می شوند. میلگردهای مصرفی از نوع A III با حداقل مقاومت مشخصه (مقاومت تسلیم کششی) معادل fy=4200kg/cm² می باشد.
میلگرد مورد استفاده در نیل ها باید از نوع آجدار باشد.
قطرهای مذکور در نقشه ها برای میلگردها، در صورتیکه آجهای روی میلگرد منقطع باشد برابر قطر مقطع دایرهای شکل میلگرد بدون نظر گرفتن آج می باشد، در صورتیکه آجهای میلگرد پیوست باشد، قطر میلگرد را می توان برابر قطر میلگرد صاف هم وزن آن در نظر گرفت.
هرگونه تغییر در مشخصات میلگردها صرفاً با مجوز دستگاه نظارت امکان پذیر می باشد.

فاصله نگهدارها

برای نگهداشتن میلگرد در داخل گمانه با فاصله مناسب از جدار آن، به منظور تامین حداقل پوشش دوغاب اطراف میلگرد جهت تامین مقاومت چسبندگی مورد نیاز بین میلگرد و دوغاب در زنجیره انتقال نیرو بین خاک و میلگرد، استفاده از قطعات تثبیت میلگرد موسوم به فاصله نگهدار،Spacer یا Centralizer ضروری است.
جنس، ابعاد، تعداد و فاصله بین اسپیسرها و سایر قطعاتی که برای تثبیت میلگردها در جای خود به کار می روند، باید به نحوی انتخاب شوند که علاوه بر ایجاد پوشش تزریق لازم دور میلگرد، مانع جریان دوغاب نشوند و نقاط ضعف از نظر مقاومت و پایایی ایجاد نکنند. فاصله نگهدارها معمولا از PVC، پلی اتیلن (HDPE) و یا سایر مواد سینتتیک ساخته می شوند. حداقل ضخامت دوغاب اطراف میلگرد برابر 25 میلیمتر یا مقدار مندرج در نقشه های اجرایی می باشد، لذا ضخامت (ارتفاع زایده ها) فاصله نگهدارها باید به گونه ای انتخاب گردد که پوشش دوغاب مورد نظر را در اطراف نیل در داخل گمانه فراهم نماید. شکل و ابعاد فاصله نگهدارها، با توجه به قطر میلگرد و گمانه و اندازه شیلنگهای تزریق و سایر ملحقات نیل، نباید به گونه ای انتخاب گردد که احتمال انسداد گمانه وجود داشته و مانع از برگشت مطلوب دوغاب گردد.
فاصله طولی فاصله نگهدارها در طول نیل تابع میزان صلبیت میلگرد می باشد و باید به گونه ای انتخاب گردد که حداقل ضخامت دوغاب در سراسر طول میلگرد تامین گردد، یا به عبارتی میلگرد در حدفاصل بین دو فاصله نگهدار متوالی شکم ندهد. به طور کلی فاصله نگهدارها از هر سر میلگرد نباید بیشتر از 5/0 متر و از یکدیگر نباید بیش از 3 متر فاصله داشته باشند. بهتر است پراکندگی توزیع فاصله نگهدارها در سرتاسر طول نیل تا حد امکان یکنواخت باشد.
شیلنگ های تزریق
برای اطمینان از پرشدن گمانه با دوغاب در حین تزریق، گمانه از بخش انتهایی با دوغاب پر می شود. بدین منظور یک یا چند شیلنگ (بسته به طول نیل و روش تزریق) با طولی حداقل به طول میلگرد (یا اندکی بیشتر) به آن متصل می شود. این شیلنگ که معمولا از جنس PVC یا پلی اتلین HDPE می باشد، به شیلنگ تزریق موسوم می باشد.
با توجه به اینکه تزریق تحت فشار انجام می گیرد، قبل از تزریق، سرگمانه با استفاده از گچ مسدود می گردد. لذا برای خروج هوای محبوس در داخل گمانه در حین پر شدن آن با دوغاب و نیز اطمینان از پر شدن کامل گمانه بوسیله مشاهده خروج دوغاب از سرگمانه، یک شیلنگ به طول حدود 1 متر به سر نیل نصب می کنند. این شیلنگ به شیلنگ هوا یا شیلنگ برگشت موسوم می باشد، شیلنگ هوا به گونه ای به نیل متصل می گردد که حداکثر 5/0 متر آن در داخل گمانه قرار گیرد.
قطر شیلنگ تزریق به طور معمول حدود 20 میلی متر می باشد. جنس و ضخامت آن باید به گونه ای باشد که تحمل فشارهای تزریق (طبق مشخصات فنی، نقشه ها یا دستورالعمل دستگاه نظارت) را داشته باشد.
قبل از اتصال شیلنگها به میلگرد، باید از سلامت و عدم انسداد آنها توسط خاک یا سایر اجرام اطمینان حاصل نمود. سطح بیرونی و داخلی شیلنگها در زمان اتصال به نیل و همچنین نیل گذاری باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه آلودگی و آغشتگی به خاک، گل، روغن و غیره باشد.
شیلنگها با استفاده از سیم آرماتوربندی (در فواصل حدود 2 متر) به میلگرد متصل می شود. اتصال شیلنگها به میلگرد نباید باعث آسیب دیدگی (انسداد، پرچ شدن، سوراخ شدگی، لهیدگی) آنها گردد.
بهتر است به منظور جلوگیری از انسداد احتمالی انتهای شیلنگ تزریق به علت ورود خاکهای داخل گمانه به درون آن در هنگام نیل گذاری، در انتهای حدود 5/1 متری شیلنگ تزریق چند سوراخ بر روی بدنه آن ایجاد گردد.
به منظور حفظ کیفیت شیلنگها، محل نگهداری و انبار آنها باید به گونه ای باشد که به صورت طولانی مدت در معرض تابش آفتاب و تغییرات شدید دمایی قرا نگیرد. استفاده از شیلنگهای مستعمل (که خواص و وضعیت ظاهری آن تغییر کرده است) پوسیده، معیوب یا بی کیفیت، مجاز نمی باشد.

جاگذاری نیل

برای اطمینان از پرشدن گمانه با دوغاب در حین تزریق، گمانه از بخش انتهایی با دوغاب پر می شود. بدین منظور یک یا چند شیلنگ (بسته به طول نیل و روش تزریق) با طولی حداقل به طول میلگرد (یا اندکی بیشتر) به آن متصل می شود. این شیلنگ که معمولا از جنس PVC یا پلی اتلین HDPE می باشد، به شیلنگ تزریق موسوم می باشد.
با توجه به اینکه تزریق تحت فشار انجام می گیرد، قبل از تزریق، سرگمانه با استفاده از گچ مسدود می گردد. لذا برای خروج هوای محبوس در داخل گمانه در حین پر شدن آن با دوغاب و نیز اطمینان از پر شدن کامل گمانه بوسیله مشاهده خروج دوغاب از سرگمانه، یک شیلنگ به طول حدود 1 متر به سر نیل نصب می کنند. این شیلنگ به شیلنگ هوا یا شیلنگ برگشت موسوم می باشد، شیلنگ هوا به گونه ای به نیل متصل می گردد که حداکثر 5/0 متر آن در داخل گمانه قرار گیرد.
قطر شیلنگ تزریق به طور معمول حدود 20 میلی متر می باشد. جنس و ضخامت آن باید به گونه ای باشد که تحمل فشارهای تزریق (طبق مشخصات فنی، نقشه ها یا دستورالعمل دستگاه نظارت) را داشته باشد.
قبل از اتصال شیلنگها به میلگرد، باید از سلامت و عدم انسداد آنها توسط خاک یا سایر اجرام اطمینان حاصل نمود. سطح بیرونی و داخلی شیلنگها در زمان اتصال به نیل و همچنین نیل گذاری باید کاملا تمیز و عاری از هرگونه آلودگی و آغشتگی به خاک، گل، روغن و غیره باشد.
شیلنگها با استفاده از سیم آرماتوربندی (در فواصل حدود 2 متر) به میلگرد متصل می شود. اتصال شیلنگها به میلگرد نباید باعث آسیب دیدگی (انسداد، پرچ شدن، سوراخ شدگی، لهیدگی) آنها گردد.
بهتر است به منظور جلوگیری از انسداد احتمالی انتهای شیلنگ تزریق به علت ورود خاکهای داخل گمانه به درون آن در هنگام نیل گذاری، در انتهای حدود 5/1 متری شیلنگ تزریق چند سوراخ بر روی بدنه آن ایجاد گردد.
به منظور حفظ کیفیت شیلنگها، محل نگهداری و انبار آنها باید به گونه ای باشد که به صورت طولانی مدت در معرض تابش آفتاب و تغییرات شدید دمایی قرا نگیرد. استفاده از شیلنگهای مستعمل (که خواص و وضعیت ظاهری آن تغییر کرده است) پوسیده، معیوب یا بی کیفیت، مجاز نمی باشد.
روادارهای مجاز
در مواردی که رواداری ها بوسیله دستگاه نظارت مقرر نشده باشند، عملیات تهیه و جاگذاری نیل باید در محدوده رواداری های زیر انجام گیرد:

طول نیل: 10- سانتی متر
پوشش دوغاب تزریق: 2± میلیمتر
بیرون زدگی میلگرد از داخل گمانه: حداکثر 25 سانتمتر

تزریق

پیمانکار موظف به انجام تزریق گمانه های نیل و آزمایشات کنترل کیفی، مطابق نقشه های اجرایی و مشخصات فنی حاضر و یا دستورالعمل دستگاه نظارت می باشد.
در طرح تزریق موارد ذیل به طور کامل و دقیق ارائه می شود:
نقشه جانمایی تاسیسات تزریق: شامل محل های سیلو یا دپوی سیمان و دپوی موقت سیمان، موقعیت ایستگاههای تزریق شامل مخلوط کن ها، همزن و پمپ ها، مسیرهای انتقال، محدوده تحت پوشش هر ایستگاه تزریق، محل و نحوه تامین آب در محل ایستگاه
سامانه مدار تزریق: نقشه نحوه ارتباطات بین قسمت های مختلف یک مدار تزریق شامل مخلوط کن، همزن، مخازن، پمپ، مسیرهای انتقال (رفت و برگشت) دوغاب، حجم سنج، فشار سنج، شیرهای قطع و وصل و کنترل جریان دوغاب، نحوه ارتباط مدار به شیلنگ های تزریق در هر گمانه، باید به طور مشخص، گویا و کامل تهیه گردد.
تجهیزات تزریق: تعداد و مشخصات (حجم و سرعت دوران مخلوط کن ها، فشار و دبی پمپ ها، حجم سنج ها و فشار سنج ها و ...) هریک از دستگاه ها و تجهیزات مورد استفاده درهر یک از ایستگاه های تزریق
نیروی انسانی: تعداد، سابقه و تخصص افراد پیش بینی شده برای انجام کامل و صحیح عملیات تزریق
مصالح: برنامه پیش بینی نیاز مصالح مورد نیاز تزریق از قبیل سیمان، آب، مواد افزدونی و ماسه، متناسب با برنامه زمان بندی انجام پروژه

میکروپایل چیست؟

میکروپایل (Micro pile Walls) چیست ؟

میکروپایل از یک ردیف ریز شمع ساخته می شوند که می توانند ضریب اطمینان پایداری در برابر یک شیب مستعد لغزش را افزایش دهند. انتهای شمع‌ها باید از سطح لغزش بحرانی عبور کند. برای یکپارچه عمل کردن، باید ریز شمع‌ها را به کمک کلاهک بهم متصل کرد. این ریزشمع‌ها در فواصل نزدیک اجرا می شوند بطوریکه یک شبکه سه بعدی ایجاد می گردد. عملکرد ریزشمع ها در حقیقت دوختن توده ای از خاک به توده دیگری است که مجموعاً بصورت سازه حایل وزنی رفتار می کند. با توجه به مقاومت خمشی، کششی و برشی شمع ها، پایداری در برابر لغزش شیب بطور قابل ملاحظه ای افزایش می یابد.

مقاوم سازی به روش شمع درجا

شمع ها (Piles)

در روش شمع درجا ابتدا در حاشیه زمینی که قرار است گودبرداری در آن صورت گیرد در فواصل معین و محاسبه شده چاه‌هایی حفر می‌شود. این حفاریها با استفاده از دستگاه های حفاری و یا با استفاده از روش دستی صورت می‌گیرد. در شکل زیر دستگاه حفاری و مته حفاری جهت حفر چاه نشان داده شده است.

مقاوم سازی به روش شمع درجا

مته و دستگاه حفاری

عمــق این چـاهها حداقـل 1/3 برابر عمق گودبرداری میباشد. جهت محـاسبه دقیق عمق چـاهها، باید از نرم افزارهای ویژه مکانیک خاک استفاده شود، پلکسیس و آل پایل پس از حفر این چاهها، داخل چاهها به طور کامل آرماتورگذاری صورت گرفته و سپس عملیات بتن ریزی انجام میگردد.
دستگاه حفاری شمع

در روش اجرای شمع باید به این نکته توجه داشت که انتقال نیروی جانبی خاک به شمع های اجرا شده به صورت صحیح انجام پذیرد. برای این منظور در طراحی شمع ها بایستی فاصله شمع ها به نحو قابل قبولی کم باشد و بر این اساس مناسبتر است که شمع ها چسبیده به هم اجرا شوند و یا بین شمع ها جهت انتقال نیروی خاک، سازه های مناسب اجرا گردد. درحالت فاصله دار جهت انتقال نیروی جانبی خاک به شمع ها از شمع های غیرمسلح، استفاده شده است. در صورت عدم توجه به این موضوع امکان ریزش دیواره وجود دارد. علت تاکید در این خصوص به این خاطر است که در تعداد زیادی از پروژهای سطح شهر به این موضوع توجه نمی‌شود. در این گودبرداری که با استفاده از روش شمع اجرا شده است، مهاربندی سیستم به نحو مناسبی اجرا گردیده است. جهت جلوگیری از ریزش خاک بین شمع‌ها از الوارهای چوبی و سیستم مهاربندی برای انتقال نیروی خاک به سیستم شمع استفاده شده است.

دیوار برلنی چیست؟

دیوار برلنی (Berlin Walls) چیست؟

دیوار برلنی از ترکیب شمع‌های فولادی (پروفیل) یا بتنی به همراه رویه بتنی (شات) می‌باشد. شمع ها به منظور تأمین گیرداری لازم برای پروفیل‌ها بوده و طول آن به میزان 25 تا 35 درصد از عمق کل گود پائین‌تر از رقوم کف گود در نظر گرفته می‌شود. شمع‌های فولادی با انتهای گیردار بوجود می‌آید و برای جلوگیری از ریزش خاک بین پروفیل‌های فولادی، رویه‌های بتنی پیش ساخته و یا در جا در محل قرار داده می‌شوند. در مورد اجرای رویه های بتنی درجا مراحل کار بدین صورت است که پس از انجام خاکبرداری، شبکه آرماتور بین پروفیلها قرار داده شده و بعد از قالب بندی، بتن ریزی صورت می‌گیرد. در بسیار از پروژه‌های شهری از ترکیب مش- شات به جای قالب بندی بتن ریزی استفاده می‌شود. از مهمترین مزایای دیوار برلنی امکان محاسبه تغییر شکل‌هاست. بررسی تغییر شکل‌ها به کمک نرم افزار Plaxis صورت می‌گیرد. محاسبات سازه‌ای دیوار برلنی بر اساس نتایج آنالیزهای تنش- تغییر شکل انجام می‌گیرد.

معمولاً در گودهایی که درخاک‌های زهکش پذیر و در زیر تراز آب زیرزمینی اجرا می‌شوند فضایی در حدود 2/5 سانتیمتر در بین تخته ها جهت اجازه به عمل زهکشی در نظر گرفته می‌شود نظر به اینکه نشت آب از این فضای تعبیه شده دربین تخته ها می‌تواند باعث خروج مصالح ریزتر و ایجاد حفراتی در خاک پشت دیوار گردد (که نتیجه این پدیده ایجاد افت و نشست درخاک مجاور دیوار خواهد بود)، در بسیاری از موارد نیز حفاری تا عمق مورد نظر انجام گرفته و جهت زهکشی آب از ترکیب لوله پولیکا و ژءکومپزیت پوشیده می شود که بازشدگی های بوجود آمده توسط الیاف گیاهی یا مصنوعی و یا فیلترهای ژئوسنتتیک پوشیده شود. شرایط مناسب برای اجرای سیستم دیوار برلنی در رس هایی که حداقل کمی پیش تحکیم یافته هستند برقرار است. همچنین در تمام خاکهای واقع در بالای تراز سفره آب زیرزمینی در صورتی که خاک کمی چسبندگی داشته باشد و یا در خاکهای همگن زهکش پذیر که عمل خشکسازی مناسب در آنها اجرا می‌شود، این سیستم را می‌توان اجرا کرد. دلیل مناسب بودن سیستم دیوار برلنی در این نوع خاکها را می‌توان به این صورت بیان کرد که با توجه به اینکه در طول عملیات گودبرداری تا قرار دادن الوارهای چوبی در بین پایه‌ها و یا پوشش بتنی (شات) بخشی از دیوار گود بدون محافظ باقی میماند به روشنی پیداست که نتیجه اجرای سیستم دیوار برلنی در رس‌های نرم و ماسه‌های سست، وقوع تغییر شکلهای قابل توجه در خاک مجاور گود و ریزش خاک در دیوارها خواهد بود.‌
برای گودبرداری هایی که در خاک‌های دانه ای تمیز و در زیر تراز سفره آب زیرزمینی انجام می‌گیرند اگر نشت آب از دیواره ها اجتناب ناپذیر باشد اجرای عملیات خشک سازی لازم و ضروری است. نوع روش خشک سازی مورد استفاده در محل متأثر از ارتفاع آب زیرزمینی در بالای بستر گود است. از معمولترین روش های خشکسازی مورد استفاده در عمل می‌توان به چاهک‌ها و ترانشه های پمپاژ، چاهای زهکش و... اشاره کرد.

خصوصیات دیوار برلنی (Berlin Walls)

دیوار برلن استفاده از ترکیب روش مهارسازی توآم با سولجرگذاری در کل ارتفاع گود می‌باشد.

مزایای دیوار برلنی

ضریب اطمینان بالا برای گودبرداری‌های عمیق.
کنترل بهتر تغییر مکانها به دلیل صلبیت بیشتر دیواره.
کنترل کیفی بهتر به دلیل کشش انکرها.

معایب دیوار برلنی

هزینه بالا.
سرعت پایین تر به دلیل تأخیر مهارسازی نسبت به چاه کنی و سولجرگذاری.
نیاز به فضای زیاد در هنگام جا گزاری سولجرها.

دستورالعمل های پایدارسازی گود

دستورالعمل ها

عملیات خاکی و گودبرداری
چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
عملیات خاکی (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)

چگونه از وقوع یک فاجعه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟

گودبرداری ایمن چگونه است؟ آیا تاکنون در مجاورت محل سکونت شما گودبرداری عمیق صورت گرفته یا خبر اتفاقات ناگوار ناشی از گودبرداری‌های غیرایمن به گوش شما رسیده است؟ چالش‌های اصلی گودبرداری‌ ساختمان در مناطق شهری چیست؟
امروزه با افزایش تراکم جمعیت مراکز شهری، احداث ساختمان‌های بلندمرتبه بیش از پیش رواج یافته است. برج‌هایی که به دلیل محدودیت تعداد طبقات مجاور از سوی شهرداری و ارگان‌های ذیربط و به منظور استفاده بهینه از زیربنا، نیاز مبرم به تأمین پارکینگ و مشاعات دارند. بدین ترتیب لزوم اجرای گودبرداری‌های عمیق جهت استحصال بیشتر زمین احساس شد. از آنجا که اغلب ساخت‌وسازها در مراکز پُرتراکم شهر و در مجاورت ساختمان‌ها، معابر، تاسیسات شهری و... انجام می شود، اجرای سیستم‌های پایدارسازی و سازه های نگهبان جهت پایدارسازی دیواره‌ها ضرورت یافته است. با این حال گه‌گاه ریزش ساختمانها و معابر مجاور گودبرداری‌ها تلفات جانی و مالی غیرقابل جبرانی به بار میآورد. مسأله مهم این است که چگونه گودبرداری ایمن داشته باشیم و چه اصولی را رعایت کنیم تا ضمن رعایت حقوق شهروندی، ایمنی لازم را در زمان گودبرداری و پس از آن داشته باشیم.

گودبرداری غیر اصولی

تعیین دقیق حدود و عمق گودبرداری:

این مورد به کارفرمایانی که قصد اخذ جواز جدید با تعداد طبقات بیشتر را دارند متذکر می گردد. چراکه همواره افزایش عمق گود پس از اتمام عملیات گودبرداری، از چالشهای مهم طراحی به حساب می آید و از عوامل کاهش ایمنی گود می باشد.

شناخت کامل ساز‌ه‌ها، معابر و تاسیسات شهری مجاور:

هدف اولیه پایدارسازی دیواره‌های گود، حفظ ایمنی ساز‌ه‌ها، معابر و تاسیسات مجاور گود است. برای این منظور شناخت نوع سازه از لحاظ دیوار باربر یا اسکلت، نوع پی، قدمت ساخت، تعداد طبقات زیرزمین، محل چاه‌ها و تاسیسات زیرزمینی بسیار اهمیت دارد. همچنین استعلام تاسیسات شهری از قبیل، برق، گاز، مخابرات، آب و فاضلاب پیش از شروع عملیات اجرایی ضروری است. بدیهی است آسیب رسانی به هر یک از موارد نامبرده علاوه بر ایجاد مشکل برای همسایگان، منجر به پرداخت جرایم سنگین به ارگان‌های ذیربط می باشد.

انجام مطالعات مکانیک خاک و شناخت خاک محل و اطراف پروژه:

بدیهی است طراحی و محاسبه کلیه روش‌های پایدارسازی به روش تعادل حدی و روش اجزای محدود منوط به ارزیابی دقیق پارامترهای مقاومت برشی و تغییر شکل‌پذیری خاک می باشد. تعیین میزان دقیق خاک دستی و سطح آب‌های زیرزمینی از دیگر مواردی است که تاثیر بسزایی در محاسبات پایدارسازی و ملاحظات اجرایی دارد. جانمایی قنات‌های محل پروژه و اطراف آن و احتمال وجود آب و ارایه راهکارهای هدایت آنها نیز می بایست در این بخش مورد بررسی قرارگیرد.روش مناسب گودبرداری و پایدارسازی دیواره‌ها اصولاً تحت تاثیر عمق گودبرداری طول و عرض سطح اشغال، شرایط همجواریها، جنس خاک، شرایط آب‌های زیرزمینی و... انتخاب می شود.

در ادامه روش‌های پیشنهادی برای عمق های مختلف به همراه مزایا و معایب هر یک به طور خلاصه تشریح می‌گردد:

عمق تا 7 متر: سازه نگهبان خرپایی، نیلینگ
عمق 7 تا 15 متر: نیلینگ، شمع، انکر، مهار متقابل
عمق 15 تا 25 متر: انکر، مهارمتقابل، دیواربرلنی
عمق بالای 25 متر: انکر، دیواربرلنی

«بخش اجرایی»

گام اول برای آغاز عملیات اجرای گودبرداری و پایدارسازی، تهیه بیمه‌نامه‌ی مسوولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان پروژه های ساختمانی و بیمه‌نامه اشخاص ثالث می‌باشد، بدیهی است پوشش بیمه‌های مربوط با توجه به حساسیت پروژه و شرایط همجواری‌های آن تعیین می‌گردد. در پروژ‌ه‌های چالش برانگیز تهیه بیمه‌نامه تمام خطر توصیه می گردد.
گام دوم تجهیز کارگاه با در نظر گرفتن تهیه اصول ایمنی مطابق با ضوابط مندرج پلان HSE پروژه می‌باشد که به اهم موارد به صورت خلاصه اشاره می شود:

نصب جان‌پناه
نصب پله مناسب
تهیه تابلو برق و اتصالات الکتریکی
ایزولاسیون جوی‌های مجاور پروژه
تهیه لباس، کفش کار، عینک، دستکش و. ..
ارایه آموزشهای ایمنی اولیه به تیم اجرایی
تهیه جعبه کمک‌های اولیه متناسب با ابعاد پروژه
نورپردازی مناسب جهت زمان‌های تاریکی
نصب حریم مناسب برای گارگاه
نصب تابلوهای ایمنی در محلهای موردنی

انتخاب تیم فنی و اجرایی با تجربه و متعهد:

به دلیل حساسیت بالای عملیات اجرایی گودبرداری و پایدارسازی، دانش فنی و تجربه اجرایی افراد مستقر در کارگاه از اهمیت ویژهای برخوردار است. بدون تردید عملکرد این تیم علاوه بر تضمین حسن انجام موارد اجرایی، موجب بروز عملکرد متناسب در شرایط استرس‌زا و فشارهای کاری خواهد بود. از ویژگی‌های مهم دیگر تیم اجرایی ایجاد تعامل مناسب میان مثلث کارفرما، نظارت و پیمانکار است که موجب پیشبرد هرچه بهتر کار می گردد.

پایش گود، کنترل کیفی و نظارت بر حسن انجام عملیات اجرایی:

پایش گود راهکار اصلی کنترل تغییر مکان‌ها و پیش‌بینی بحران است. ارزیابی تغییر مکان‌های غیرمجاز یا تغییر مکان‌های افزاینده می‌تواند مانع وقوع اشتباهات ناگوار شود. کنترل کیفی جوش و مصالح از قبیل فولاد، سیمان، مقاومت فشاری بتن و مقاومت بیرون کشش المان‌های نیل و انکر ضامن عملکرد صحیح سازه نگهبان است. نظارت بر حسن انجام عملیات اجرایی نیز در درجه اول باعث اجرای صحیح کار مطابق نقشه‌های اجرایی و در درجه دوم مانع از بروز خطاهای انسانی می‌شود. ارتباط موثر با تیم طراحی و به‌روزرسانی نقشه‌ها در صورت لزوم از دیگر وظایف دستگاه نظارت است.
اجرای سیستم زهکشی جهت هدایت آب‌های سطحی و زیرسطحی از اصلی‌ترین عوامل حوادث در زمینه گودبرداری، آب می‌باشد. وجود آب از یک سو منجر به افزایش فشارهای وارد به دیواره گود می‌شود و از سوی دیگر باعث تغییر رفتار خاک می شود. این تغییر رفتار خود تحت تاثیر دانه بندی و جنس خاک می باشد. به همین خاطر هدایت صحیح آب‌های سطحی و زیرسطحی از توصیه‌های اکید حین گودبرداری به حساب می‌آید. ایجاد تغییر مکان‌های الاستیک خاک در حین گودبرداری و خزش المان‌های سازه نگهبان، جنس خاک، شرایط همجواری‌ها دو پدیده ناگزیر می‌باشند. لذا به کارفرمایان توصیه می‌گردد تا حد امکان فاصله زمانی بین گودبرداری و اجرای سازه اصلی به حداقل برسد.

مطالب مرتبط:
خاکبرداری و گودبرداری ساختمان
چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)

گودبرداری ساختمان شرکت پایدار پی کاران زیگورات خدمات

گودبرداری برگرفته از عبارت Excavation است که کلماتی معادل Digging یا خاکبرداری دارد که همگی آنها به یک معنی می باشد و می توان آنها را به صورت زیر تعریف کرد:

گودبرداری یا (خاکبرداری)

در زمین به منظور احداث بخشی یا کل ابنیه در زیر تراز طبیعی زمین و یا پی ساختمان همسایه انجام می شود. عمق گودبرداری می تواند بسته به تعداد طبقات زیرزمین، جنس خاک، سطح آب زیرزمینی و... متغیر باشد. خاکبرداری در لایه های سطحی که معمولاً شامل خاک دستی و نباتی می باشد، به منظور رسیدن به خاک بکر طبیعی و مقاوم جهت احداث ساختمان بسیار متداول می باشد. این کار اغلب جهت دسترسی به مقاومت مجاز خاک و همچنین کنترل نشست زیر پی تا رسیدن به تراز خاک طبیعی، از الزامات آیین و توصیه های فنی می باشد. گاهی نیز گودبرداری به منظور تامین عمق مناسب جهت جلوگیری از یخ زدگی خاک زیر فونداسیون ضرورت می یابد.
گودبرداری سنتی اغلب به صورت خاکبرداری با شیب پایدار صورت می گرفت. گودبرداری به صورت قائم در خاک های ریزدانه سخت و خاک های درشت دانه متراکم رسدار، تا عمق های حدود 3 تا 4متر بدون نیاز به پایدارسازی ممکن می باشد. اگرچه گودبرداری با شیب پایدار تا عمق های بالا نیز قابل اجرا می باشد. ترانشه های گالری ورودی و خروجی تونلها معمولاً از این روش گودبرداری استفاده می شود.
گودبرداری در مناطق شهری یکی از فعالیت های پرمخاطره مهندسی عمران می باشد. مخاطرات گودبرداری در گودهایی که عمیق هستند بسیار بیشتر است. وجود سربارهای عظیم نظیر برجهای بلند در مجاورت گودبرداری این حساسیت را دوچندان میکند. اگرچه دور از واقعیت نیست که بگوییم بیشترین نگرانی در مورد گودبرداریهایی مطرح است که در مجاورت ساختمان‌های فرسوده و بدون اسکلت در دست انجام باشند. در کلیه این موارد، می بایست پایدارسازی دیوار گودبرداری، براساس اصول فنی و ضوابط اجرایی انجام شود تا ملک‌های مجاور از بروز خطرات ناشی از گودبرداری غیر ایمن همچون ایجاد درز و ترک در دیوارهای پیرامونی تا تخریب کامل مصون بمانند.
برای رسیدن به این هدف، استفاده از گزینه های مختلف پایدارسازی گودبرداری، از جمله انواع سازه‌های نگهبان، نیلینگ، انکراژ و... پیشنهاد می گردد که در ادامه به معرفی و توضیح هر کدام پرداخته می شود.

اهمیت و لزوم گودبرداری

تمایل به اجرای گودبرداری در محیط‌های شهری، با توسعه شهر و محدودیت‌های استحصال از زمین، ارتباط مستقیمی دارد.
با پیشرفت سریع مهاجرت ها از محیط‌های روستایی و عشایری به شهرها، شاهد افزایش تراکم جمعیت و کمبود فضا هستیم؛ بنابراین بایستی فضاهای جدید برای سکونت و کسب و کار فراهم گردد. از طرفی حل نامعادلۀ افزایش جمعیت و محدودیت زمین، تنها با گسترش افقی شهرها امکانپذیر نمی باشد؛ چراکه سرعت انتقال خدمات شهری به فضاهای جدید با سرعت ساختمان سازی در اطراف شهر برابری نمی کند. واضح و روشن است که ارائۀ خدمات ممتاز شهری به شهروندان، در سطوح مختلف شهر یکسان نیست و این خدمت رسانی در مراکز شهرها به مراتب بیشتر و گسترده تر می باشد و از سطح کیفی بالاتری برخوردار است. بنابراین معماری شهری با گسترش عمودی ساختمان‌ها متحول شد. این سیستم شهرسازی با افزایش عمق ساختمان‌ها از طریق گودبرداری عمیق و افزایش ارتفاع از طریق بلندمرتبه سازی مقدور است.
این تحول در بافت شهری در کلان شهرها متناسب با گرانی قیمت زمین، بیشتر به چشم می خورد. متعاقباً گودبرداری در کلان شهرها اهمیت بیشتری یافت. ضرورت اجرای گودبرداری‌های عمیق شهری را می‌توان در نکات زیر جمع بندی نمود:

افزایش تراکم جمعیت در مراکز شهری که بلندمرتبه سازی را می طلبد و ترویج این فرهنگ مستلزم عمیقترشدن گودبرداری‌ها می‌باشد.
مرغوبیت بیشتر طبقات روی زمین و محدودیت تعداد طبقات که انتقال مشاعات غیرلوکس نظیر پارکینگ و موتورخانه و... را به زیرزمین ایجاب می‌کند.
استفاده بهینه از زیربنا که گسترش حریم گودهای ساختمانی را تا مجاورت همسایه‌ها و گودبرداری بصورت 90درجه را در پی دارد.

نیاز مبرم به تأمین پارکینگ بیشتر بدلیل ازدحام معابر و چند ماشین بودن خانواده‌ها بر اهمیت گودبرداری‌های عمیق افزوده است.

ایمنی، سلامت و بهداشت محیط HSE

ایمنی، سلامت و محیط زیست در عملیات پایدارسازی (HSE)

عبارت (HSE) از سه واژه سلامت، ایمنی و محیط زیست تشکیل می شود.
کلیه اقدامات بشر، از جمله فعالیت های صنعتی، عمرانی و ساختمانی می باید در خدمت انسان و به منظور ارتقاء سطح زندگی مادی و معنوی او باشد. HSE علاوه بر چهارچوب انسانی و اخلاقی آن، از نظر اقتصادی نیز می تواند مد نظر قرار گیرد. بذل توجه به HSE از دیدگاه اقتصادی و در عرصه رقابت های اقتصادی و برخورداری از مزیت های رقابتی در سازمان عبارت است از توجه به نیروی انسانی به عنوان اصلی ترین سرمایه سازمان و بهبود فرایندهای کاری در راستای تولید و عملیات بهره وری.

سلامت: به مسائل مربوط به بیماری های شغلی و ناشی از محیط کار اطلاق می شود. از جمله این بیماریها عبارتند از: بیماری های ریوی ناشی از کار در محیط های با هوای آلوده، بیماری های گوش و اعصاب و روان بر اثر کار در محیط های سالم و بیماری های ستون فقرات بر اثر بلندکردن و حمل بار به گونه ای ناصحیح و نشستن و کارکردن طولانی مدت بر روی صندلی ها و در پشت میزهای غیر استاندارد. اقدامات مربوط به سلامت در چهارچوب استانداردها و دستورالعمل های مربوطه شامل موارد زیر می شود:
1. بهداشت کار
2. طب کار
3. خدمات پرستاری و توان بخشی مرتبط با کار

بهداشت کار (بهداشت حرفه‌ای) عبارت است از علم و فن پیشگیری از بیماری های ناشی از کار و ارتقای سطح سلامتی افراد شاغل از طریق کنترل عوامل زیان آور محل کار. (بند 12-1-3-18) مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392.

بیماری ناشی از کار یا بیماری شغلی، بیماری است که بر اثر اشتغال در محل کار برای کارگر به وجود آمده یا تشدید شده است و عوامل اصلی و مرتبط با آن در محل کار و به عنوان عامل زیان آور در محل کار موجود می باشد.

ایمنی: ایمنی عبارت است از میزان دور بودن از آسیب و صدمه و بروز حادثه در محیط کار. واژگان آسیب و صدمه در واقع نشان دهنده شرایطی هستند که دارای پتانسیل آسیب رسانی به انسان ها در هر سطحی هستند. ایمنی محیط کار عبارت است از فراهم آوردن شرایطی که از بیماری ها و حوداث ناشی از کارها و فعالیت های صنعتی جلوگیری می کند.

ایمنی عبارت است از:

الف) مصون و محفوظ بودن کلیه کارگران و افرادی که به نحوی در کارگاه ساختمانی با عملیات ساختمانی ارتباط دارند.
ب) مصون و محفوظ بودن کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور فعالیت یا زندگی می کنند.
پ) حفاظت و مراقبت از ابنیه، خودروها، تاسیسات، تجهیزات و نظایر آنها در داخل یا مجاورت کارگاه ساختمانی. بند 12-1-3-16 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392

حادثه: رخدادی غیر عمدی است که به طور غیر منتظره اتفاق میافتد و باعث خسارت مالی و یا صدمه جانی می‌شود. بند 12-1-3-20 مبحث دوازدهم مقرراد ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392

حادثه ناشی از کار: رخدادی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای شاغلین در کارگاه های ساختمانی اتفاق میافتد. همچنین حوادثی که حین کمک رسانی به افراد حادثه دیده رخ می دهد حادثه ناشی از کار محسوب می شود. بند 12-1-3-21 مبحث دوازدهم مقرراد ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392

خطر: به شرایطی اطلاق می شود که دارای پتانسیل رسانیدن آسیب و صدمه به افراد خسارت به وسایل، تجهیزات، بناها و از بین بردن مواد یا کاهش کارایی در اجرای یک عمل از قبل تعیین شده باشد.

هر چه تعداد و شدت حوادث ناشی از کار کمتر باشد می توان گفت که ایمنی بیشتری در محیط کار وجود دارد. یک مکان، کار معین و یا دستگاه هنگامی ایمن هستند که احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای کسانی که در آنجا بوده و یا با آن دستگاه کار می کنند در حد صفر و یا بسیار ناچیز باشد.

«با کاهش سطح ایمنی، خطر افزایش یافته و با افزایش سطح ایمنی، خطر کاهش می یابد»

محیط زیست: رعایت ضوابط محیط زیست در کارگاه ها شامل توجه به موضوعات زیست محیطی و حفاظت از آنها برای تحقق توسعه پایدار است. این موضوعات عبارتند از حفظ آب و خاک و هوا و نیز گونه‌های جانوری و گیاهی و منابع طبیعی.

محیط زیست: عبارت است از سلامت و بهداشت کلیه افرادی که در مجاورت یا نزدیکی (شعاع موثر) کارگاه ساختمانی عبور و مرور، فعالیت یا زندگی میکنند و همچنین جلوگیری از آلودگی هوا، آب، خاک و آلودگی صوتی ناشی از عملیات ساختمانی. بند 12-1-3-19 مبحث دوازدهم مقرراد ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392

منبع: فصل یازدهم (ضوابط HSE در گودبرداری و سازههای نگهبان) مؤلف: دکتر حمیدرضا اشرفی، ویرایش دوم 1395

مطالب مرتبط:
ضوابط ایمنی در گودبرداری ساختمان
اقدامات پیش از شروع عملیات گودبرداری

ضوابط ایمنی در گودبرداری ساختمان

شرایط عمده بروز حوادث در گودبرداری‌ها

شرایط عمده بروز حوادث در گودبرداری‌ها را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

گیر افتادن کارگران در زیر آوار ناشی از ریزش دیواره‌های گود، و مدفون شدن آنها.
فرو افتادن مصالح و اشیاء از لبه فوقانی دیواره گود به داخل گود و اصابت آن به افراد.
سقوط فرد به داخل گود.
ایمن نبودن دسترسی‌ها و راه‌های ورود به داخل گود و کافی یا مناسب نبود راه‌های فرار و خروج از داخل گود در هنگام فروریزش دیواره‌های گود.
نزدیک شدن وسایل نقلیه به لبه و فروریزش دیواره‌های گود و نیز سقوط به داخل گود، به ویژه در هنگام حرکت با دنده عقب.

تبعات صدمات جانی ناشی از حوادث گودبرداری

از جمله تبعات وارد آمدن فشار زیاد بر بدن کارگران عبارتند از: صدمه دیدن اعضای داخلی بدن، شکستگی و صدمه دیدگی پشت، شکستن استخوان‌ها، انواع خونریزی‌های داخلی، قطع نخاع و شکستن جمجمه. کلیه صدمات فوق از انواع صدمات حیاتی هستند و می‌توانند حتی موجب مرگ کارگران شوند.
شایان ذکر است که تنفس انسان، نیازمند آن است که قفسه سینه وی آزاد باشد و در خاک محصور نشده باشد، زیرا در هنگام دم که هوا وارد ریه می‌شود ریه باید آزادی عمل داشته باشد و بتواند به راحتی منبسط شود. عدم تحقق این امر می‌تواند در مدت زمان کوتاهی موجب مرگ انسان بشود. همچنین در شرایط عادی در هنگام دم که هوا وارد ریه می‌شود، انبساط ریه موجب وارد آمدن فشار به پرده بین قفسه سینه و شکم شده و در نتیجه شکم به طرف بیرون منبسط می‌شود. بالا و پایین رفتن شکم انسان در حالت خوابیدن به صورت طاق باز بر اثر تنفس ناشی از همین امر است. حتی اگر خاک قفسه سینه انسان را در بر نگیرد ولی شکم وی را محصور کند وی دچار تنگی نفس می‌شود که در درازمدت می‌تواند خطر آفرین باشد. باید توجه داشت که حتی در صورتی که فرد مصدوم در زیر خاک مدفون شود ولی سر وی بیرون از خاک باشد باز هم احتمال مرگ وی بسیار زیاد خواهد بود. یکی از دلایل این گفته آن است که در این موارد ممکن است در حین ریزش آوار سر وی دچار صدمات جدی شده باشد. همچنین در این گونه موارد ممکن است فشار خاک محصور کننده وی به ویژه خاک اطراف قفسه سینه او تا بدان حد زیاد باشد که عملاً امکان نفس کشیدن را از وی سلب کند.
در این میان مدفون شدن کارگران در زیر آوار گود از بقیه خطرناکتر است.
در صورتی که یک انسان در زیر یک مترمکعب خاک گرفتار شود، بر اثر فشار وارد بر قفسه سینه وی امکان تنفس و در عین حال فرار نخواهد داشت و صرف نظر از آن که مصدوم شده یا نشده باشد به سرعت دچار خفگی خواهد شد. لذا ملاحظه می‌شود که حتی یک مترمکعب خاک نیز می‌تواند به آسانی موجب مرگ افراد گرفتار در زیر آن بشود.

ضوابط به کاری گیری نردبانها در داخل گودها و ترانشه‌ها

برای تردد به داخل گودهای با عمق بیش از یک متر باید از نردبان، راه پله یا رمپ استفاده کرد.
در داخل ترانشه‌ها و گودها فواصل بین نردبان در امتداد طول ترانشه نباید از 30 متر بیشتر باشد. در ترانشه‌ها لبه بالایی این نردبانها باید تا حدود یک متر بالاتر از لبه ترانشه ادامه داشته باشد. در گودها نیز انتهای فوقانی نردبان‌ها می‌باید در حدود یک متر بالاتر از سطح افقی پاگرد یا کف زمین مربوطه بالای گود قرار گیرد مگر آنکه از ابزارهای دیگری به عنوان دستگیره استفاده شود. شرایط ایمنی نردبان‌ها باید به گونه‌ای باشد که امکان لغزش بر روی آنها وجود نداشته باشد.
طول نردبان‌هایی که برای تامین ارتباط بین داخل و خاج گود به کار می‌روند نباید بیش از 6 متر باشد. در گودهای با عمق بیشتر باید از چند نردبان همراه با پاگرد و یا از راه پله‌های چوبی یا فولادی مناسب استفاده کرد.
شیب نردبان‌های کارگذاشته شده میباید در حدود 90 تا 120 سانتیمتر قائم به 30 سانتیمتر افقی یعنی بین شیب‌های 3:1 (سه قائم به یک افقی) تا 4:1 (چهار قائم به یک افقی) باشد. پای نردبان‌ها را می‌باید کاملاً در محل استقرار خود تثبیت کرد.

مسیرهای عبور مرور به داخل گودها و ترانشه‌ها

مسیرهای عبور و مرور به داخل گودها و ترانشه‌ها باید کاملاً ایمن باشد. علاوه بر آن باید اقدامات لازم برای جلوگیری از برخورد احتمالی به موانع در طول این مسیرها را صورت داد.
حتی الامکان باید مسیر خروج مصالح حاصل از گودبرداری با مسیر تردد کارگران متفاوت باشد.
در تمامی مسیرهای عبور و مرور کار کارگران در صورتی که به هر علت و به هر صورت احتمال تردد از این مسیرها در ساعات تاریکی نیز وجود داشته باشد. لازم است از سیستم‌های روشنایی مطمئن و مناسبی در طول این مسیرها استفاده کرد.
در هر جایی که امکان سقوط افراد وجود داشته باشد از جمله در لبه دیواره‌های گود و نیز در مسیرهای دسترسی به داخل گود باید از نرده‌ها و یا سیستم‌های حفاظتی مناسب دیگر استفاده کرد. این نرده‌ها باید به خوبی در جای خود محکم شوند و توانایی تحمل بارهای افقی و قائم احتمالی وارد بر آنها را به خوبی داشته باشند.
حداقل عرض رمپ‌ها و راه‌های دسترسی سواره رو در مسیرهای یک طرفه، 4 متر و در مسیرهای دو طرفه 5/7 متر است. بند 12-9-2-10 مبحث دوازدهم مقرراد ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392 در گودبرداری‌ها عرض معابر و راه‌های شیبدار (رمپ) احداث بویژه وسایل نقلیه نباید کمتر از 4 متر باشد. در صورتی که یک یا دو طرف این مسیرها باز بوده و امکان لغزش و پرتاب وسایل نقلیه از آن محل‌ها وجود داشته باشد، لازم است در آن قسمت از نرده‌ها محافظ وسایل نقلیه گارد ریل استفاده کرد.
رمپها و راه‌های دسترسی را باید به طور مرتب و دقیق از نظر دارا بودن شرایط مناسب و نیز از نظر ایمنی آنها بازرسی کرد.
یکی از مهمترین نکاتی که باید در رمپ‌ها بدان توجه کرد، شیب دیواره جانبی آنها است. این شیب باید یک شیب پایدار بوده و خطر ریزش آن وجود نداشته باشد در غیر این صورت این دیواره رمپ را با اجرای سازه نگهبان مناسب ایمن کرد. متاسفانه در بسیاری از کارگاه‌های ساختمانی این امر مغفول مانده و رعایت نمی‌شود.

شکل زیر رمپ با شیب تند را نشان میدهد، عدم نصب گاردریل در لبه رمپ نیز از دیگر اشکالات این رمپ است.

استفاده از علایم هشدار دهنده

در محدوده اطراف محل گودبرداری و نیز در مسیر راه‌های دسترسی اطراف گود باید از علایم هشداردهنده مناسب استفاده کرد. این علایم باید از نوع شبرنگ باشد.
اطراف محدوده گودبرداری را باید به صورت مناسبی مشخص کرد. برای این کار میتوان از نوار خطر استفاده کرد.

وسایل حفاظت فردی و یا وسایل حفاظت انفرادی

وسایل و تجهیزات حفاظت فردی و یا وسایل و تجهیزات انفرادی (PPE) وسایلی هستند که برای حذف تماس مستقیم با عوامل زیانآور و یا مخاطره‌آمیز در محل کار، کارگران، افراد خویش فرما و سایر کسانی که در کارگاه ساختمانی فعالیت میکنند و یا به دلیلی وارد کارگاه میشوند متناسب با نوع عوامل زیانآور محل کار آنها را مورد استفاده قرارد دهند. این وسایل عبارتند از: کلاه ایمنی، عینک محافظ چشم (عینک ایمنی)، سپر محافظ صورت، ماسک تنفسی حفاظتی، گوشی حفاظتی، کفش ایمنی، پوتین ایمنی، چکمه و نیم چکمه لاستیکی، گتر حفاظتی، دستکش حفاظتی، لباس کار، پیشبند حفاظتی، جلیقه نجات، کمربند ایمنی، حمایل‌بند کامل بدن و طناب مهار.
کلیه افرادی که در داخل گودها کارکرده و یا حضور دارند، باید از کلاه ایمنی استفاده کنند. حتی حضور کوتاه مدت هر یک از افراد بدون کلاه ایمنی نیز در داخل گود اکیداً ممنوع است.

تبعات حقوقی عدم رعایت ضوابط HSE از رعایت ضوابط ایمنی کارگاه

مطابق ماده 19 قانون کار: کارفرمایان مکلفند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند.

مطابق بند 12-1-5-4 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا)، ویرایش 1392

سازنده و سایر کارفرمایان کارگاه‌های ساختمانی موظفند برای تامین ایمنی، سلامت و بهداشت کارگران وسایل و تجهیزات لازم را بر اساس مقررات این مبحث تهیه و در اختیار آنها قرار دهند. وسایل و تجهیزات لازم را بر اساس مقررات این مبحث تهیه و در اختیار آنها قرار دهند. چگونگی کاربرد این وسایل را به کارگران آموخته و نیز در مورد کاربرد وسایل و تجهیزات و رعایت مقررات مذکور نظارت نمایند.

به طور کلی مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کافرمایان است

مطابق ماده 95 قانون کار مصوب 1369: مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار برعهده کارفرما یا مسئولین واحدهای موضوع ذکر شده در ماده 85 این قانون (قانون کار) خواهد بود. هر گاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولین واحد حادثهای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازاتهای مندرج در این قانون مسئول است.
مطابق ماده 2 «تصویبنامه راجع به ضوابط تشخیص موارد از کارافتادگی کلی و جزئی و یا بیماریهای ناشی از کار یا ناشی از غیر کار و فوت کارگر و میزان قصور کارفرما در انجام وظایف محوله قانونی» مصوب آبانماه 1385: بررسی حوادث ناشی از کار و تعیین میزان قصور کارفرما به عهده کار گروهی متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های کار و امور اجتماعی رفاه و تامین اجتماعی و بهداشت درمان و آموزش پزشکی با عنایت به موارد زیر خواهد بود:

الف- برای تامین حفاظت و سلامت بهداشت کارگران در محیط کار وسایل و امکانات لازم توسط کارفرما تهیه و در اختیار آنان قرارداده شده است.
ب- ضرورت و چگونگی کاربرد وسایل مذکور به کارگران آموزش داده شده است.
ج- کارفرما در خصوص استفاده از وسایل حفاظتی و بهداشت فردی و رعایت مقررات از ناحیه کارگر، تذکرات لازم را داده و علامات هشداردهنده لازم را در مکانهای مناسب نصب نمایند.
د- کارگر ملزم به استفاده از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعمل‌های مربوط به کارگاه و مصوبات شورای عالی حفاظت فنی است.
از جمله اقداماتی که کارفرما میتواند بر اساس وظایف نظارتی فوق انجام دهد عبارتند از:

تذکرات کتبی و شفاهی و رسمی و مستند و مکرر به کارگر در این خصوص.
استفاده از علامات هشداردهنده لازم در مکانهای مناسب در این خصوص.
اعلام موضوع عدم استفاده از این وسایل توسط کارگر به ادارات تعاون کار و رفاه اجتماعی برای انجام اقدامات قانونی از سوی آنها و کسب کمک از آنها در این خصوص.

منبع: فصل یازدهم (ضوابط HSE در گودبرداری و سازههای نگهبان) مؤلف: دکتر حمیدرضا اشرفی، ویرایش دوم 1395

مطالب مرتبط:
اقدامات پیش از شروع عملیات گودبرداری
ایمنی، سلامت و بهداشت محیط HSE

اقدامات پیش از شروع عملیات گودبرداری

پیش از شروع عملیات گودبرداری لازم است مطالعات و بررسی‌های لازم صورت گرفته و اقدامات مقتضی در این خصوص انجام شود. از جمله این اقدامات عبارتند از:

اخذ مجوزهای لازم از ادارات و سازمان‌های ذیربط، نظیر شهرداری، شرکت گاز، شرکت آب و فاضلاب، شرکت توزیع برق و نظایر آنها.
اعلام مراتب اجرایی کار به نزدیکترین ایستگاه آتشنشانی و خدمات ایمنی.
بررسی و مطالعات ژئوتکنیکی کافی قبلی.
بررسی و مطالعه تأسیسات زیرزمینی احتمالی در محل.
بررسی و مطالعه چاه‌های آب و فاضلاب و قنوات (قنات‌ها)، اعم از متروکه (در حال حاضر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد) و دایر (در حال حاضر مورد استفاده قرار گیرد) در محل
بازرسی ساختمان‌های مجاور گود؛ صدور دستورات لازم برای تخلیه آب استخرها و کالاهای انبارها، به ویژه کالاهای سنگین یا قابل اشتعال (قابل آتش گرفتن)، در صورت لزوم و با رعایت ضوابط حقوقی و قانونی
آماده کردن کلیه تجهیزات و لوازم و دستگاه‌های مورد نیاز برای اجرای عملیات گودبرداری
آموزش نیروهای انسانی مورد نیاز و نیز به کارگیری نیروهای انسانی آموزش دیده و با تجربه
برنامه‌ریزی و زمانبندی کارهای اجرایی متناسب با شرایط کار، اوضاع جوی، و فصل انجام کار
نصب موانع حفاظتی لازم در محل‌هایی که احتمال سقوط وجود دارد
تأمین روشنایی لازم در محل گودبرداری و اطراف آن
نصب علائم اخطار دهنده مورد نیاز در محل گود و نزدیکی آن در صورت لزوم
تهویه گرد و غبار درون چاه‌ها با وسایل و تجهیزات مناسب
نصب وسایل بالابر و وینچ‌های مورد نیاز به صورتی محکم و اصولی
اجتناب از تجهیز کارگاه و احداث محل‌های استراحت کارگران و دفاتر کارگاه در پای دیواره گودها و نیز در لبه آنها.
بررسی و مطالعه نقشه ساختمانهای مجاور محل گودبرداری به ویژه سیستم سازهای و بارهای آنها در صورت امکان
بررسی وجود باغچه یا زمین زراعی دایر در مجاورت گود
برنامه‌ریزی و انجام اقدامات لازم برای بیمه انسان‌ها و اموال واقع در داخل محل گودبرداری ساختمان‌های مجاور عابران پیاده و سواره کنار گود و وسایل نقلیه پارک شده یا در حال تردد از کنار محل گودبرداری
اجتناب از تخلیه مصالح ساختمانی، نخاله‌های ساختمانی و خاک‌های مازاد حاصل از گودبرداری در لبه گود و نیز اجتناب از قرار دادن اشیاء سنگین و یا ناپایدار در لبه گود
انتخاب مجریان و مهندسان ناظر ذیصلاح گودبرداری
پایش (بررسی و مشاهده و ارزیابی وضع) مستمر دیواره‌های گود، ساختمان‌های مجاور و معابر مجاور گود پیش از انجام عملیات گودبرداری و در حین آن توسط مهندسان ذیصلاح
جلوگیری از ریزش و یا جریان یافتن آب‌های حاصل از بارش باران یا آب‌های زیرزمینی در بدنه و لبه گود
تهیه وسایل حفاظت فردی از قبیل کفش ایمنی، کلاه ایمنی، عینک محافظ چشم، ماسک تنفسی و نظایر آنها برای کارگران، آموزش روش استفاده از این وسایل به آنها و به ویژه نظارت بر به کارگیری این وسایل توسط آنها
مطالعات لازم در مورد چاه‌های آب و فاضلاب احتمالی اطراف گود و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه لازم برای جلوگیری از فروریزش این چاه‌ها و یا ورود آب‌های آنها به دیواره و داخل گود.

اقدامات لازم در محیط اطراف گودبرداری‌ها

در صورت لزوم باید هماهنگی دستگاه‌های ذیربط، اقدامات ترافیکی مناسبی انجام داد. در این صورت باید با هماهنگی دستگاه‌های ذیربط، مسیرهای عبور ایمن و موقتی را برای ترافیک سواره یا پیاده ایجاد کرد. در این گونه موارد باید از علائم آگاهی دهنده و هشداردهنده کافی در فواصل کافی از محل ورود به مسیرهای موقت مزبور و نیز در محدوده آنها نصب کرد.
در صورتی که ورود ترافیک سواره به محل‌هایی از گودبرداری یا معابر اطراف آن خطرناک بوده و در هر حال ورود آنها بر اثر غفلت و عدم توجه رانندگان امکان پذیر باشد می‌باید از موانع ایمنی موقت و استاندارد نظیر بشکه‌های پلاستیکی حاوی ماسه با علائم شبرنگی رویه و نظایر آنها استفاده کرد.
در صورتی که در اطراف محل گودبرداری اماکن عمومی نظیر مدارس، مجتمع‌های تجاری و نظایر آنها وجود داشته باشد به کارگیری ضوابط ایمنی ویژه به منظور ارتقاء امنیت عبور و مرور سواره و پیاده الزامی است.
معمولاً در بیشتر گودبرداری‌ها، سیستم روشنایی متداول و معارف معابر برای روشن کردن محدوده اطراف گودبرداری کافی نیست. علاوه بر آن امکان خاموش بودن و یا سوختن لامپ‌های آنها نیز وجود دارد و این امر عموماً از کنترل مدیران کارگاه‌های ساختمانی خارج است. لذا باید در این گونه موارد از سیستم روشنایی موقت و کافی علاوه بر چراغ‌های هشدار دهنده و اخطار دهنده استفاده کرد.

برخی از مباحث مدیرتی در گودبرداری‌ها

علاوه بر اجرای کلیه تمهیدات لازم برای جلوگیری از ریزش دیواره گود و بروز هر گونه حادثه مطابق ضوابط و اصول مهندسی باید باز هم احتمال وقوع حوادث را مد نظر قرار داده و پیشبینی‌ها و برنامه‌ریزی‌های لازم برای انجام عملیات امداد و نجات را صورت داد.
همواره باید این نکته را مد نظر قرار داد که رعایت موارد فوق به هیچ وجه جایگزین اجرای سازه نگهبان و رعایت سایر ضوابط ژئوتکنیکی و سازهای حفاظت دیواره گود و پایدارسازی گود نمی‌شود و به هیچ وجه از مسئولیت مدیران و مسئولان کارگاه‌های ساختمانی در این خصوص نمی‌کاهد.
در دیواره‌های گودبرداری نباید به ظاهر دیواره‌های گود اعتماد کرد. کوتاهبودن عمق گودبرداری و نیز ظاهر مقاوم دیواره‌های گودها الزاماً نشانه ایمنی شرایط گود نیستند.
اگرچه گودها و ترانشه‌های عمیق به نظر خطرناک میآیند ولی بسیاری از حوادث جانی در ترانشه‌های با عمق کمتر از 2/5 متر رخ داده است. علت این امر عمق کمتر و ظاهر گول زننده گودها و ترانشه‌های اخیر و با ساده‌انگاری و سهل‌انگاری در مورد آنها است. که موجب ایجاد اعتماد کاذب در مسئولان کارگاه و در نتیجه عدم انجام اقدامات پیشگیرانه لازم می‌شود.

مسئولیتهای افراد در عملیات گودبرداری

در خصوص میزان مسئولیت حقوقی و قانونی دستگاه‌ها و افراد دخیل در امر ایمنی کارگاه‌ها، مثلاً ایمنی گودبرداری و سازه‌های نگهبان از جمله مهندسان محاسب، مهندسان ناظر، مجریان و نیز دستگاه‌های تصویب کننده یا ناظران عالیه از جمله شهرداری‌ها، سازمان‌های نظام مهندسی، سازمانهای تعاون کار و رفاه اجتماعی و نظایر آنها می‌باید یادآوری کرد که: مقولات «وظیفه، اختیارات، حقوق و مسئولیت» با یکدیگر متناسبند.

مهارت و آموزش نیروی انسانی در عملیات گودبرداری

کارفرما باید اطمینان حاصل کند که کلیه کارگران دارای مهارت و تجربه کافی در زمینه گودبرداری و ایمنی در حین کار هستند و یا اینکه کارگران فعالیت‌هایشان را زیر نظر یک سرپرست با مهارت و اطلاعات کافی انجام می‌دهند و در عین حال نیز اطلاعات و مهارتشان در حدی است که زیر نظر سرپرست مزبور می‌تواند کار را به گونه‌ای ایمن به پیش برند.
همچنین کلیه پرسنل باید تحت آموزش‌های کافی در زمینه‌های مختلف ایمنی قرار گیرند. از جمله این زمینه‌های ایمنی عبارتند از: ایمنی عمومی کارگاه، ایمنی گودبرداری، ایمنی در کار با ماشین‌آلات و ابزار، ایمنی در کار با مصالح مختلف، به کارگیری لباس‌ها و پوشش‌های ایمنی.

منبع: فصل دوازدهم (مدیریت گودبرداری در کارگاههای ساختمانی) مؤلف: دکتر حمیدرضا اشرفی، ویرایش دوم 1395

مطالب مرتبط:
ضوابط ایمنی در گودبرداری ساختمان
ایمنی، سلامت و بهداشت محیط HSE

بزرگ ترین گود شهری دنیا کجاست؟

بزرگترین گود شهری خاورمیانه و دنیا کجا اجرا شده است؟

اهمیت صنعت ساختمان در اقتصاد کشور باعث شده تا توجه سرمایه گذاران بزرگ بخش خصوصی و دولتی به این بخش جلب شود. ورود سرمایه ها به این بخش و تعدد پروژه‌های تعریف شده، بر انگیزهی بزرگان این صنعت در نمایش توانمندی ها برای ارائه پروژه های عظیم و لوکس افزود. در نتیجه اندیشه ساختمانهایی که از بالا سر به آسمان کشیدهاند و از پایین ریشه در اعماق زمین دارند، ذهن سازندگان را به خود معطوف کرد. شاید بلندترین ساختمان های دنیا در ایران ساخته نشده باشند ولی بدون شک عمیقترین گودهای ساختمانی در کشور اجرا شده‌اند.
شایان ذکر است عملیات پایدارسازی طرح توسعه یک بازار بزرگ ایران از ابتدای اردیبهشت ماه سال 1395 به شرکت پایدارپی کاران زیگورات واگذار شد. گود مذکور که در زمینی به مساحت حدود 44.600 مترمربع قرار گرفته دارای عمق 60 متر می‌باشد. قرارگرفتن سازه هایی همچون پل، تونل و ساختمان بلند مرتبه در مجاورت گود بر حساسیت عملیات پایدارسازی دیواره ها افزوده است. لیکن با همت مضاعف نیروی انسانی، استفاده از فناوری های روز، برنامه ریزی عملیات اجرایی در سه شیفت کاری و تعمیر و نگهداری مطلوب ماشین آلات در مدتی کمتر از 6 ماه تراز عملیات پایدارسازی به کف گود رسید. اجرای شمع های بتنی به طول 50 متر و استرندهای 6 و 7 رشته به طول حداکثر 47 متر این گود را به شاهکار مهندسی ژئوتکنیک در خاورمیانه تبدیل کرده است. در ادامه به برخی شاخصه های اصلی این پروژه اشاره می شود.

خروج بیش 1430 سرویس کامیون 10چرخ حمل خاک در 24 ساعت

حفاری گمانه های به طول حداکثر 47 متر

دستیابی به مقاومت بیرون کشش 130 تن ظرف مدت 30 ساعت

تامین پایداسازی جدار گود با وجود پل ناحیه شرقی، ساختمان 10 طبقه و تونل ناحیه غربی

کنترل شاقولی دیوار پایدارسازی شده با رواداری کمتر از 5 سانتیمتر در ارتفاع 60 متر

کنترل تغییر مکان افقی 3 سانتیمتر با اجرای شمع های بتنی به طول 50 متر و طول 1/2 متر

اتمام عملیات پایدارسازی در مدت کمتر از 6 ماه در سه شیفت کاری

استفاده از ابزار دقیق جهت پایش میزان خزش در استرندهای 7 رشته

مهار متقابل چیست؟

روش مهار متقابل (Reciprocal Support)

روش مهار متقابل ساده برای نگهداری و حفاظت جداره های حاصل از گودبرداری و برای جلوگیری از تغییر مکان‌های جانبی در گودهایی با عرض کم در محیط‌های شهری استفاده می شود و برای گودهای به عرض کم مناسب است. در روش مهار متقابل ابتدا در دو طرف گود، در فواصل معین از یکدیگر چاهک‌هایی را حفر می کنیم. طول این چاهک‌ها برابر با عمق گود به اضافه ی مقداری اضافه تر حدود 25/. تا 35/. برابر عمق گود است. این عمق اضافه به منظور تأمین گیرداری انتهـای تحتانی پروفیـل‌هایی است که در چاهک قرار داده می‌شوند. سپس در درون این چاه‌کها پروفیل‌های فولادی H یا، مطابق با محاسبات و نقشه‌های اجرایی قرار می‌دهیم. طول این پروفیل‌ها را معمولاً به گونه‌ا‌ی در نظر می‌گیریم که انتهای فوقانی آنها تا حدی بالاتر از تراز بالایی گود قرار گیرند. آنگاه قسمت فوقانی هر دو پروفیل قائم متقابل مزبور را به کمک تیرها یا خرپاهایی به یکدیگر متصل میکنیم. این کار موجب میشود که هر دو پروفیل قائم متقابل، به پایداری یکدیگر کمک کنند. پس از آن، عملیات گودبرداری را به تدریج انجام میدهیم. در صورت لزوم، در نقاط دیگری از ارتفاع پروفیلهای قائم نیز سیستم مهار متقابل را اجرا میکنیم. در صورتی که خاک خیلی ریزشی باشد باید در بین اعضای قائم از الوارهای چوبی یا اعضای مناسب دیگر استفاده کنیم. سیستم مهار متقابل فوق الذکر باید در جهت عمود بر سیستم قابی آن، یعنی در جهت طول گود، نیز به صورت مناسب مهاربندی شود.

پایدارسازی گود به روش تاپ دان (Top-Down)

معرفی روش ساخت تاپ دان (Top-Down)

تاپ دان یــک روش جدید پایدارسازی گود است که در حال رواج در صنعت ساختمان است. در روش پایدارسازی تاپ دان (بالا به پایین) امکان اجرای همزمان طبقات زیر زمین همراه با پیشروی به تراز زیر پی و انجام عملیات خاکبرداری وجــود دارد. در روش تاپ دان (Top-Down) همزمان بخش روی سازه که بالاتر از ســطح زمین است همزمان با پیشروی به طبقات زیرزمین و اجــرای عملیات گودبرداری انجام می‌شود. در مواردی که (سطح آب زیرزمینی بالا باشد، محدودیت فضای عملکرد داشته باشیم، در پروژه‌هایی که با ترافیک خیابان‌های اصلی تداخل دارند و تاخیر در پروژه به منزله ایجاد مشکلات ترافیکی خواهد بود و همچنین در پروژه‌هایی که امکان اخذ رضایت از همسایه های مجاور محل گودبرداری وجود نداشته باشد و ...)، بهترین روش قابل اجرا روش تاپ دان (Top-Down Method) است.

مراحل اجرای روش پایدارسازی تاپ دان (Top-Down):

اجرای دیواره‌های اصلی دور سازه زیرزمینی در روش تاپ دان با استفاده از یکی از تکنیک‌های دیوار دیافراگمی یا دیوار شمعی درجا
اجرای ستون‌های میانی سازه زیرزمینی با استفاده از یکی از تکنیک‌های دیوارهای دیافراگمی، شمع‌های درجا یا ستون‌های پیش ساخته
اجرای سقف نهایی سازه زیرزمینی
گودبرداری زیر سقف نهایی اجرا شده، تا تراز اجرای سقف پایین‌تر
اجرای سقف پایین‌تر و اتصال آن به ستون‌ها و دیوارهای اصلی با استفاده از یکی از تکنیک‌های اتصالات جوشی یا مکانیکی
تکرار مراحل 4 و 5 تا رسیدن به تراز اجرای فونداسیون سازه زیرزمینی
انجام زیرسازی‌های لازم، زهکشی، عایقکاری کف و اجرای فونداسیون سازه زیرزمینی

همانگونه که از مراحل فوق پیداست ساخت سازه زیرزمینی در روش تاپ دان با تکمیل مراحل حفاری و ساخت فونداسیون به پایان می‌رسد.

محدودیت‌های اجرای پایدار سازی به روش تاپ دان (Top-Down):

روش تاپ دان به دلیل نیاز به استفاده از برخی ماشین آلات خاص و انجام عملیات حفاری در زیر سقف طبقات و نیاز به تامین فضای لازم برای عملکرد ماشین‌آلات در زیر سقف‌ها، در سازه‌های زیرزمینی کوچک و کم عمق کاربرد نداشته و صرفاً در ساخت سازه‌های زیرزمینی بزرگ قابل استفاده خواهد بود.
ارتفاع طبقات سازه زیرزمینی نیز در روش تاپ دان به منظور امکان عملکرد مناسب ماشین الات تعیین کننده است اما با توجه به اینکه در برخی موارد طبقات زیرزمینی در این گونه سازه‌ها دارای کاربری‌هایی از قبیل پارکینگ و محل‌هایی جهت نصب سیستم‌های تاسیساتی مختلف می‌باشند و ارتفاع آنها عموماً کمتر از 2.5 متر خواهد بود، لذا امکان استفاده از ماشین‌آلات معمول در طی عملیات گودبرداری زیر هر طبقه وجود ندارد. از دیگر محدودیت‌های روش تاپ دان می توان به:

- ایجاد جداشدگی بین کارگاه زیرزمینی با تجهیزات و تاسیسات روزمینی و در نتیجه ایجاد محدودیت‌های دسترسی در روش تاپ دان

- کندی عملیات حفاری در تراز زیر سقف‌ها بدلیل جبهه‌های کاری محدود برای عملکرد ماشین‌آلات و در نتیجه افزایش هزینه‌های خاکبرداری و انتقال خاک

- لزوم افزایش عمق و ابعاد ستون‌های میانی به منظور تامین باربری لازم در زمان ساخت و در نتیجه افزایش هزینه‌های اجرایی در این بخش

- احتمال ایجاد انحراف بیش از حد مجاز در دیوارهای محیطی و ستون‌ها در حین اجرا از سطح زمین

- نیاز به برخی ماشین‌آلات خاص حفاری به منظور اجرای دیوارهای محیطی و ستون‌های میانی از سطح زمین در روش تاپ دان

- لزوم مداوم سیستم تهویه مناسب در طول مدت ساخت به منظور کنترل گازهای سمی تولید شده توسط ماشین‌آلات و گرد و غبار حاصل از عملیات گودبرداری در ترازهای سقف

- نیاز مداوم به سیستم‌های روشنایی در تمام مدت اجرای عملیات در شیفت‌های روز و شب

- لزوم پیش‌بینی تمهیدات لازم به منظور امکان بالا کشیدن ماشین‌آلات حفاری از طریق بازشوهای تعبیه شده در سقف طبقات

مزایای استفاده از روش تاپ دان (Top-Down)

- کاهش نشست خاک در محدوده اطراف باکس حفاری، افزایش صلبیت و کاهش حرکات جانبی دیوار حفاظت گود و ایمنی بسیار بالا در حین گودبرداری و ساخت سازه زیرزمینی خصوصاً در زمین‌های سست بدلیل استفاده از سقف طبقات به جای مهاربندی‌های موقت

- عدم نیاز به تهیه، ساخت و نصب استراتها و سایر سیستم‌های مهاربندی دیوار حفاظت گود و در نتیجه کاهش هزینه‌های مهاربندی موقت و همچنین کاهش خطرات مونتاژ و دمونتاژ آنها

- حذف یا به حداقل رساندن اجرای عملیات‌ه زمانبر قالب‌بندی در دیوارهای محیطی، سقفها و ستونها بدلیل استفاده از زمین طبیعی بعنوان قالب در کلیه بخش‌های اجرایی و در نتیجه کاهش چشمگیر زمان و هزینه‌های این بخش از عملیات

- عدم نیاز به تمهیدات ایمنی گسترده مربوط به حفاری‌های عمیق از قبیل نصب نرده و گارد ریل‌های محافظ دور تا دور محدوده باکس حفاری و در نتیجه افزایش ایمنی در کارگاه.

- امکان برنامه‌ریزی جهت سه شیفت کاری در طول دوران ساخت و در همه فصول بدلیل انجام کلیه عملیات اجرایی.

- افزایش مساحت محوطه تجهیز کارگاه پس از اجرای سقف اول که این امر بدلیل محدودیت فضا جهت تجهیز کارگاه‌ها در مناطق شهری از اهمیت بسزایی برخوردار است.

- امکان کاهش زمان احداث سازه زیرزمینی بدلیل امکان همپوشانی فعالیت‌های اجرایی.

- امکان تسریع در شروع عملیات اجرایی تاسیسات مکانیکی و برقی.

- کاهش مدت زمان اجرای سازه‌های بلند با زیرزمین‌های عمیق بدلیل امکان اجرای همزمان بخش‌های زیر زمینی و روزمینی.

- امکان کنترل بالازدگی‌های فاز کوتاه مدت در زمان گودبرداری بدلیل گودبرداری و بارگذاری‌های متناوب در حین عملیات تاپ دان.

مقاله بررسی متدولوژی اجرای سازه‌های زیر زمینی به روش تاپ دان (Top-Down)

گودبرداری - دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی

دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی

این دستورالعمل به منظور تعیین مراحل کار و مسئولیت اشخاص مختلف دست اندرکار در گودبرداری ساختمانی شامل صاحب کار، سازنده (مجری)، مهندسین ناظر و طراح، سازمان نظام مهندسی ساختمان استان، شهرداری ها یا سایر مراجع صدور پروانه و شرکت های خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک، با توجه به ضوابط مندرج در مباحث دوم، هفتم و دوازدهم مقررات ملی ساختمان تهیه شده است.

دامنه کاربرد
دامنه کاربرد این دستورالعمل کلیه گودبرداری ساختمانی در تمامی نقاط واقع در حوزه شمول قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان می باشد.

تعاریف

اصطلاحات زیر در این دستورالعمل با این معانی به کار رفته است:

گودبرداری: گودبرداری به هر گونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایین تر از سطح طبیعی زمین یا در تراز پایین تر از زیر پی ساختمان مجاور اطلاق می شود.

سازنده: سازنده (مجری) شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار اجرای ساختمان از وزارت راه و شهرسازی است که به عنوان پیمانکار کل، اجرای عملیات ساختمانی را بر عهده دارد.

صاحب کار: صاحب کار شخص حقیقی یا حقوقی مالک یا قائم مقام قانونی مالک کارگاه ساختمانی است که انجام عملیات گودبرداری را طبق قرارداد کتبی به سازنده واگذار می نماید. در صورتی که صاحب کار دارای پروانه اشتغال به کار اجرای ساختمان باشد، می تواند خود به عنوان سازنده فعالیت نماید.

طراح: طراح یا محاسب سازه ساختمان شخص حقیقی شاغل به کار در دفتر مهندسی یا شخص حقوقی طراحی ساختمان است که براساس پروانه اشتغال به کار مهندسی معتبر در زمینه طراحی در رشته عمران از وزارت راه و شهرسازی، انجام طراحی و محاسبات ساختمان را در حدود صلاحیت و ظرفیت مندرج در پروانه اشتغال به کار مهندسی بر عهده دارد.

ناظر: ناظر شخص حقیقی یا حقوقی دارای پروانه اشتغال به کار معتبر در زمینه نظارت از وزارت راه و شهرسازی است که درحدود صلاحیت و ظرفیت مندرج در پروانه اشتغال به کار بر اجرای صحیح عملیات ساختمانی نظارت می کند.

شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک: شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکینک، شرکتی است که توانایی انجام مطالعات و همچنین طراحی های ذکر شده در این دستورالعمل را داشته و براساس دستورالعمل تشخیص صلاحیت وزارت راه و شهرسازی احراز صلاحیت شده باشد.

سطح خطرگودبرداری: سطح خطرگودبرداری ها با توجه به عمق گود، نوع خاک، وجود آب، وجود منبع ارتعاش در مجاورت گود و حساسیت ساختمان های مجاور آن به صورت گودبرداری با خطر معمولی، زیاد و بسیار زیاد تعیین می شود. ارزیابی سطح خطر گودبرداری بر اساس ضوابط مندرج در مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (پی و پی سازی) انجام خواهد شد.

جلسه مشترک: جلسه مشترک، جلسه ای است که در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد پیش از انجام عملیات گود برداری به منظور مرور و کنترل نقشه های اجرایی، توجیه و هماهنگی انجام عملیات و با حضور صاحب کار، ناظر، طراح، سازنده و نماینده فنی شهرداری در محل احداث ساختمان تشکیل خواهد شد.

مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری: مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری شخص حقیقی دارای حداقل پروانه اشتغال به کار کاردانی در رشته عمران یا معماری است که در گودهای با خطر زیاد و بسیار زیاد جهت مراقبت از رعایت ایمنی در کارگاه به کار گرفته می شود.

وظایف و مسئولیت های اشخاص دست اندر کار پروژه های گود برداری ساختمانی

صاحب کار
در پروژه های گودبرداری ساختمانی اهم مسئولیت های صاحب کار شامل موارد زیر می باشد:
- صاحب کار موظف است مشخصات فنی املاک مجاور ملک خود را از شهرداری اخذ و دراختیار طراح پروژه قرار دهد.
- صاحب کار موظف است در تمامی مراحل کار کلیه تجهیزات و منابع مالی را که برای تامین ایمنی گودبرداری توسط طراح، شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک یا ناظر ضروری تشخیص داده می شود در اختیار سازنده قرار دهد.
- صاحب کار درصورت پیشنهاد و درخواست کتبی طراح موظف است برای انجام روشهایی از پایدار سازی گود که مستلزم خارج شدن از محدوده مالکیت می گردد (از قبیل نیلینگ و انکراژ) نسبت به مطلع نمودن کلیه همجواری های ذینفع اقدام نماید.

طراح
در پروژه های گودبرداری ساختمانی، اهم مسئولیت های طراح شامل موارد زیر است:

- بررسی صحت اطلاعات املاک مجاور اخذ شده توسط صاحب کار از شهرداری
- انجام ارزیابی اولیه خطر گود و تکمیل چک لیست ارزیابی خطر گودبرداری
- ارائه گزارش طراحی و نقشه های اجرایی ایمنی گودبرداری و ارائه دستورالعمل های اجرایی
- ارائه "گزارش بررسی وضعیت ساختمان های مجاور"، تحلیل اثرات ایجاد گود بر آنها و در صورت نیاز طراحی عملیات اجرایی محافظت از ساختمان های مجاور و یا ارائه روش های مقاوم ساختن آن ها در برابر اثرات ناشی از تخریب و گودبرداری مورد نظر، ارائه نقشه های اجرایی مربوطه و ارائه دستورالعمل های اجرایی.
تبصره 1 - در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد طراح باید تهیه گزارش و نقشه های موضوع بندهای 5-3و 5-4 و مسئولیت های طراحی را طی یک قرارداد کتبی به شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک دارای صلاحیت محول نماید.
تبصره 2 - در گودهای با سطح خطر معمولی طراح می تواند در صورت نیاز از نظرات مهندس متخصص ژئوتکنیک استفاده نماید.
- تکمیل قسمت مربوط در فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی
- حضور در جلسه مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد

سازنده
در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد فقط باید از سازنده حقوقی استفاده شود. در پروژه های گودبرداری ساختمانی اهم مسئولیت های سازنده شامل موارد زیر می باشد:

- تکمیل قسمت مربوطه فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی
- کنترل و بررسی گزارش طراحی، نقشه های اجرایی ایمنی گودبرداری و دستورالعمل های اجرایی تهیه شده توسط طراح از نظر مطابقت با یکدیگر و با وضعیت محلی و اصول فنی
- کنترل "گزارش بررسی وضعیت ساختمان های مجاور" (تهیه شده توسط طراحان)
- نصب تابلو های اعلام مشخصات گودبرداری و هشدارهای ایمنی یک هفته پیش از شروع عملیات گود برداری
- حضور در جلسه مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد.
- انتخاب جزئیات روش گودبرداری، استفاده از ماشین آلات مناسب، رعایت اصول ایمنی و پایش (مونیتورینگ) ساختمان های مجاور براساس نظر طراح یا شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک
- به کارگیری مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد.
- سازنده موظف است با توجه به شرایط پروژه و خطرات احتمالی نسبت به اخذ پوشش بیمه ای همجواری ها و اشخاص ثالث در خصوص حوادث ناشی از گودبرداری ، متناسب با خطر احتمالی اقدام نماید و هزینه اخذ بیمه نامه های مذکور باید در قرارداد اجرای ساختمان منظور گردد.
- سازنده موظف به فراهم کردن شرایط لازم برای تخلیه ساختمان های مجاور با رعایت قوانین و مقررات و شرایط و قراردادهای موجود در صورت تشخیص ضرورت تخلیه اضطراری ناشی از عملیات گودبرداری توسط ناظر، شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک، شهرداری یا سازمان آتش نشانی می باشد.
- سازنده موظف به انجام هرگونه همکاری و هماهنگی لازم جهت بازدید بازرسین نهادهای نظارتی شامل وزارت راه و شهرسازی، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، شهرداری و سازمان نظام مهندسی ساختمان می باشد.
- در گودهای با خطر بسیار زیاد و یا در صورت وجود ساختمان بسیار حساس در مجاورت گود استفاده از پیمانکار تخصصی گودبرداری ذیصلاح ضروری است.
تبصره 3 -در صورت معرفی شرکت های پیمانکار تخصصی تشخیص صلاحیت شده در زمینه اجرای گود از طرف وزارت راه و شهرسازی از این شرکت ها استفاده خواهدشد درغیر این صورت می توان از پیمانکار تشخیص صلاحیت شده از معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور در رشته ساختمان با رتبه مناسب استفاده کرد.
تبصره 4 - حساسیت ساختمان مجاور گود بر اساس ضوابط مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان تعیین می گردد.

ناظر
اهم مسئولیت های ناظر در پروژه های گودبرداری ساختمانی شامل موارد زیر است:

- تکمیل فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی.
- حضور در جلسه مشترک در محل احداث ساختمان برای گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد.
- نظارت بر عملیات اجرای گودبرداری شامل تدابیر مقاوم سازی و رفع خطر ناشی از گودبرداری بر ساختمان ها و تأسیسات مجاور و ارائه گزارش های وضعیت گودبرداری به شهرداری به ازای هر مرحله گودبرداری یا حداکثر هر 3 متر عمق گودبرداری.
- تهیه گزارش ارزیابی خطر گود در حین اجرا و ارائه آن همراه با گزارش وضعیت گودبرداری به شهرداری.
- در محل هایی که سازنده دارای صلاحیت موجود نباشد(صرفا در خصوص گودهای با سطح خطر معمولی).
- کنترل و بررسی گزارش طراحی، نقشه های اجرایی ایمنی گودبرداری و دستورالعمل های اجرایی تهیه شده توسط طراح از نظر مطابقت با یکدیگر و با وضعیت محلی و اصول فنی.
- کنترل "گزارش بررسی وضعیت ساختمان های مجاور" (تهیه شده توسط طراح).

شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک
در مواردی که از خدمات شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک صاحب صلاحیت در گودبرداری استفاده می شود، اهم مسئولیت های این شرکت ها شامل موارد زیر است:

- انجام بررسی های ژئوتکنیکی و ارزیابی مجدد خطر گود (قبل از صدور پروانه).
- تهیه گزارش طراحی و نقشه های اجرایی ایمنی گودبرداری و ارائه دستورالعمل های اجرایی.
تبصره 5- در مواردی که سازه نگهبان و سازه اصلی با یکدیگر تداخل داشته و یا ادغام می گردند، طراح و شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک موظف به ایجاد هماهنگی های مورد نیاز در تهیه گزارشات و نقشه های مذکور می باشند.
- تهیه گزارش بررسی وضعیت ایمنی تأسیسات و معابر مجاور و پیش بینی تمهیدات لازم برای تامین ایمنی با هماهنگی طراح.
- انجام ارزیابی خطر گود درحین اجرا درصورت اعلام نیاز ناظر.

مرجع کنترل مضاعف طراحی ها
مرجع کنترل مضاعف طراحی ها سازمان نظام مهندسی ساختمان استان است. اهم مسئولیت های سازمان نظام مهندسی ساختمان استان در پروژه های گودبرداری ساختمانی شامل موارد زیر است:

- کنترل گزارش طراحی، نقشه ها و دستورالعمل های اجرایی گودبرداری.
- کنترل گزارش بررسی وضعیت ساختمان های مجاور، طرح و نقشه های اجرایی محافظت و مقاوم سازی (ناشی از گود برداری) ساختمان های مجاور.
- نظارت کلی بر حسن اجرای مراحل مختلف کار و مسئولیت های افراد دست اندرکار از قبیل طراح، سازنده، ناظر و شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک.
تبصره 6- مسئولیت های ذکر شده برای مرجع کنترل کننده رافع یا محدود کننده مسئولیت های حرفه ای صاحب کار و عوامل فنی استخدام شده توسط وی در انجام صحیح امور نمی باشند. به عنوان نمونه چنانچه در گزارش ها یا طراحی های تسلیم شده جهت صدور پروانه اشکالی وجود داشته باشد، حتی اگر این مدارک توسط عوامل مربوطه کنترل و تایید شده باشند، مسئولیت های حرفه ای صاحب کار و عوامل فنی وی به صورت کامل به قوت خود باقی بوده و این افراد باید در قبال مراجع مربوطه و افراد ذینفع و یا زیان دیده پاسخگو باشند.

شهرداری
اهم مسئولیت های شهرداری ها در پروژه های گود برداری ساختمانی شامل موارد زیر است:

- شهرداری ها مکلفند مشخصاتی از املاک مجاور را که در سامانه آرشیو الکترونیک اسناد موجود است، در اختیار صاحب کار قرار دهد.
- الزام صاحب کار و سازنده برای خرید بیمه مسئولیت و کیفیت در کلیه گودبرداری ها.
- انجام تمهیدات لازم در گودبرداری های رها شده به هر طریق لازم جهت رفع خطر و اخذ هزینه های مربوطه از صاحب کار.
- کنترل گزارش های گود برداری تهیه شده توسط ناظر.
- در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد حضور نماینده فنی شهرداری در جلسه مشترک و تحویل و تایید فرم در خواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی.
- انجام بازرسی از گودبرداری های در حال انجام، کنترل نحوه انجام عملیات اجرایی گودبرداری و رعایت برنامه زمان بندی اعلام شده.
- با توجه به مفاد تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری ها، ماموران شهرداری مکلفند بر عملیات گود برداری ساختمانها نظارت نمایند و هرگاه از موارد تخلف به موقع جلوگیری نکنند، طبق مقررات قانونی به تخلف آنها رسیدگی شده و در صورتیکه عمل ارتکابی آنها واجد جنبه جزایی هم باشد از این جهت نیز قابل تعقیب خواهند بود.
- مطابق تبصره ماده 10 آیین نامه اجرایی ماده 33 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان شهرداری ها موظند نام و مشخصات سازنده ذیصلاح معرفی شده توسط مالک و قرارداد منعقد شده با وی را، مگر در خصوص مالکان دارای پروانه اشتغال به کار اجرا، در پروانه ساختمان قید نمایند؛ در غیر این صورت کلیه مسئولیتهای ذکر شده برای سازنده در این دستورالعمل بر عهده شهرداری خواهد بود.
تبصره 7- در نقاط خارج از محدوده شهرها که مرجعی به غیر از شهرداری عهده دار صدور پروانه ساختمان است، مرجع صدور پروانه جایگزین شهرداری در این دستورالعمل بوده و کلیه وظایف و مسئولیت های ذکر شده برای شهرداری در این دستورالعمل، بر عهده مرجع صدور پروانه، مانند بخشداری ها، دهیاری ها، فرمانداری ها،شرکت های عمران شهرهای جدید،بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و ... خواهد بود.

مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری
در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد، از زمان شروع گودبرداری تا ایمن سازی دائم گود، حضور مستمر یک نفر آشنا به مسایل ایمنی گود و حداقل دارای پروانه اشتغال کاردانی (در رشته های عمران یا معماری) تحت عنوان مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری، جهت مراقبت از رعایت ایمنی برای کارگاه و کارگران ضروری است. بررسی و تایید قابلیت های فنی، تعیین وظایف و کنترل نحوه انجام وظایف این فرد توسط ناظر و استخدام وی توسط سازنده انجام می شود. شرح وظایف و مسئولیت های مسئول ایمنی کارگاه گودبرداری مطابق با ضوابط مندرج در مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا) می باشد.
تبصره 8- حضور مسئول ایمنی در کارگاه صرفا به منظور نظارت بر رعایت موارد ایمنی مندرج در مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان در کارگاه بوده و به هیچ وجه رافع مسئولیت های سازنده، صاحب کار، ناظر، طراح، شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک و شهرداری در ایمن سازی گود و همجواری ها نمی باشد.
خاکبرداری

فرم ها، گزارش ها و مدارک فنی

برای انجام این دستورالعمل درمراحل مختلف کار، حسب مورد نیاز به نقشه ها، گزارش ها، فرم ها و چک لیست هایی است که در زیر فهرست شده اند. یک نسخه از اصل آخرین ویرایش معتبر و دارای مهر و امضای لازم مدارک زیر (به جز گزارش بازرسی گودبرداری، ماده 16) همواره (تا ایمن سازی دائم گود) باید در کارگاه موجود بوده و برای کنترل بازرسین در دسترس ایشان قرار گیرد. مدارک فوق می بایست مطابق با ضوابط مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (پی و پی سازی) تهیه و دراختیار مراجع ذیصلاح قرار گیرند.

چک لیست ارزیابی خطر گودبرداری
این فرم شامل اطلاعات لازم برای ارزیابی خطر گود در مراحل ارزیابی اولیه و ارزیابی درحین اجرا است که در مراحل مختلف و توسط طراح، شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک و یا ناظر تکمیل گردیده و به مرجع کنترل مضاعف طراحی و شهرداری یا مرجع صدور پروانه ارائه می شود.

فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی
این فرم شامل اطلاعات عمومی و فنی پروژه، هشدارهای ایمنی گودبرداری و تعهدات سازنده و ناظر است که باید در کلیه ساختمان ها، پیش از شروع عملیات ساختمانی، توسط ناظر و سازنده تکمیل شده و جهت صدور مجوز عملیات ساختمانی شهرداری ارائه شود.

گزارش وضعیت گودبرداری
گزارشی است که در طول مدتی که از شروع عملیات گودبرداری تا زمان رفع دائم خط گود ادامه می یابد، در مقاطع مشخص شده توسط ناظر تهیه و به شهرداری ارائه می شود.

گزارش بازرسی گودبرداری
گزارشی است که حین اجرای عملیات گودبرداری توسط عوامل فنی شهرداری ناحیه تهیه می شود و شامل اطلاعاتی از قبیل وضعیت گود و ایمنی آن و کنترل انجام عملیات مطابق نقشه ها، زمان بندی و اصول ایمنی می باشد که در صورت مشاهده تخلفات یا اشکالات عمده منجر به صدور اخطار لازم خواهد شد.

نامه ابلاغ اخطار ایمنی
این نامه در صورت مشاهده هر گونه اشکال عمده یا تخلف در انجام عملیات گودبرداری از سوی شهرداری تهیه شده و در آن موارد اشکال مشاهده شده در جریان بازدید عوامل فنی، به ناظر پروژه ابلاغ می شود.

گزارش طراحی و نقشه های اجرایی ایمنی گودبرداری
این مدارک بسته به سطح خطر گودبرداری توسط طراح یا شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک تهیه و همراه با مدارک دیگر جهت صدور پروانه به مرجع کنترل طراحی و شهرداری تحویل می شود.

گزارش بررسی وضعیت ساختمان های مجاور و نقشه ها و مدارک طراحی اقدامات تأمین ایمنی آن ها
این مدارک بسته به سطح خطر گودبرداری توسط طراح یا شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک تهیه و همراه با مدارک دیگر جهت صدور پروانه به مرجع کنترل طراحی و شهرداری تحویل می شود.

گزارش بررسی وضعیت ایمنی تأسیسات و معابر مجاور و مدارک طراحی اقدامات تامین ایمنی آن ها
این مدارک تنها در گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد ضروری است که توسط شرکت خدمات فنی آزمایشگاهی ژئوتکنیک تهیه و همراه با مدارک دیگر جهت صدور پروانه به شهرداری تحویل می شود.

ضوابط و مقررات

ضوابط فنی لازم الاجرا در پروژه های گودبرداری ساختمانی
کلیه اشخاص دست اندرکار پروژه های گودبرداری برای انجام ارزیابی های گود، تهیه گزارش ها و نقشه های اجرایی گودبرداری و انجام عملیات گودبرداری ملزم به رعایت ضوابط مندرج در مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان (پی و پی سازی) می باشند.

ضوابط ایمنی و حفاظت کار در پروژه های گودبرداری ساختمانی
کلیه اشخاص دست اندرکار پروژه های گودبرداری ساختمانی در کلیه مراحل اجرای کار ملزم به رعایت ضوابط ایمنی و حفاظت کار مندرج درمبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان می باشند.

مطالب مرتبط:
خاکبرداری و گودبرداری ساختمان
چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟

خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان- مبحث دوازدهم)

خاکبرداری

12-9-1 کلیات

12-9-1-1 خاکبرداری عبارت است از: خاکبرداری، خاکریزی، تسطیح زمین، گود برداری، پی کنی ساختمانها، حفر شیارها، شمعها، کانالها، چاهها و مجاری اب و فاضلاب با وسایل دستی یا مکانیکی.

12-9-1-2 گود برداری

به هر گونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایینتر از سطح طبیعی زمین یا تراز زیر پی ساختمان مجاور گود برداری اطلاق می شود.

12-9-1-3 سطح خطر گودبرداری

سطح خطر گود بردارها با توجه به عمق گود، نوع خاک، وجود آب، وجود منبع ارتعاش در مجاورت گود و حساسیت ساختمانهای مجاور آن به صورت گود برداری با خطر معمولی، زیاد و بسیار زیاد تعیین میگردد. ارزیابی سطح خطر گود برداری بر اساس ضوابط و مقررات مبحث "پی و پی سازی (مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان)" انجام می شود.

12-9-1-4 قبل از شروع خاکبرداری باید اقدامات زیر توسط سازنده انجام شود:

الف: زمین مورد نظر توسط شخص و یا اشخاص ذیصلاح از لحاظ استحکام و جنس خاک و همچنین پایداری ابنیه مجاور به دقت مورد بررسی قرار گیرد. به علاوه نقشه گود برداری و پایدار سازی جدارههای گود و برنامه گود برداری باید توسط این اشخاص تهیه و به تایید مرجع رسمی ساختمان برسد.
ب: روش، برنامه اجرایی گود برداری و همچنین زمان شروع آن به همراه مجوز صادره توسط مرجع رسمی ساختمان در اختیار مهندس ناظر قرار گیرد.
پ: موقعیت تاسیسات زیرزمینی از قبیل چاهها، کانالهای فاضلاب، چشمهها و قنوات قدیمی، لوله کشی آب و گاز، کابلهای برق و تلفن که ممکن است در حین عملیات گود برداری و خاک برداری موجب بروز خطر و حادثه گردند و یا خود دچار خسارت شوند، مورد بررسی و شناسایی قرار گرفته و با همکاری سازمانهای ذیربط، نسبت به تغییر مسیر دائم یا موقت و یا قطع جریان و همچنین ایمن سازی آنها اقدام گردد.
ت: در صورتی که تغییر مسیر یا قطع جریان برخی از تاسیسات مندرج در مفاد بند 12-9-1-4 "پ" امکان پذیر نباشد، باید با همکاری سازمانهای مربوط و به طرق مقتضی نسبت به حفاظت آنها اقدام شود.
ث: چنانچه محل گود برداری در نزدیکی و یا مجاورت یکی از ایستگاههای خدمات عمومی از قبیل آتش نشانی و اورژانس بوده و یا در مسیر خودروهای آنها باشد، باید قبلا مراتب به اطلاع مسئولین ذیربط رسانده شود تا احیانا در سرویس رسانی عمومی وقفهای ایجاد نگردد.
ج: کلیه اشیا زائد از قبیل تختته سنگف ضایعات ساختمانی و یا بقایای درختان که ممکن است مانع از انجام کار شده و یا موجب بروز حوادث شوند، باید از زمین مورد نظر خارج گردند.
چ: در استفاده از روشهای پایدار سازی دیوارههای گود برداری از قبیل میخ کوبی و میل مهار ورود به محدوده مالکیت املاک مجاور و همچنین معابر عمومی ممنوع میباشد مگر با موافقت ذینفع و مرجع رسمی ساختمان.

12-9-1-5 در صورتی که در خاکبرداری از دستگاههای برقی ماننده الکتروموتور برای هوادهی، تخلیه آب و نظایر آن استفاده شود، این گونه دستگاهها باید با رعایت مفاد بخش 12-6-1 به کار گرفته شده و به وسایل حفاظتی مناسب مجهز باشند.

12-9-1-6 چنانچه محل مورد نظر برای خاکبرداری، نظیر حفر چاه در معابر عمومی یا محلهایی باشد که از احتمال رفت و آمد افراد متفرقه وجود داشته باشد، باید با اقدامات احتیاطی از قبیل محصور کردن محوطه حفاری، نصب علائم هشدار دهنده و وسایل کنترل مسیر، از ورود افراد به منطقه حفاری جلوگیری به عمل آمده و دهانه این گونه محلها در پایان کار روزانه مسدود گردند.

عملیات خاکبرداری ساختمان

12-9-2 گود برداری (حفر طبقات زیرزمین و پی کنی ساختمانها)

12-9-2-1 در صورتی که در عملیات گود برداری و خاکبرداری احتمال خطری برای پایداری و سرویس دهی دیوارههای گود، دیوارها و ساختمانهای مجاور و یا مهارها وجود داشته باشد، باید قبل از گودبرداری و خاکبرداری، ایمنی و پایداری آنها با استفاده از روشهایی نظیر نصب شمع، سپر و مهارهای مناسب و رعایت فاصله لازم و ایمن گودبرداری و در صورت لزوم با اجرای سازههای نگهبان تامین گردد.
12-9-2-2 سازنده موظف است در عملیات گود برداری و پایدار سازی جدارههای گود مفاد مبحث "پی و پی سازی (مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان)" و دستورالعمل اجرایی گودبرداریهای ساختمانی ابلاغی وزارت راه و شهرسازی را رعایت نماید.
12-9-2-3 در مواردی که عملیات گودبرداری در مجاورت بزرگراهها، خطوط راه آهن یا مراکز و تاسیسات دارای ارتعاش انجام میشود، باید اقدامات لازم را برای جلوگیری از لغزش یا ریزش جدارهها صورت گیرد.
12-9-2-4 در موارد زیر باید دیوارههلی محل گود برداری، همچنین دیوارها و ساختمانهای مجاور، دقیقا توسط شخص ذیصلاح مورد بررسی و بازدید قرار گرفته و در نقاطی که خطر ریزش، لغزش یا تغییر شکلهای غیر مجاز به وجود آمده است، مهارها و وسایل ایمنی لازم از قبیل شمع و سپر نصب و یا مهارهای موجود تقویت گردند:

الف: قبل از پایدار سازی کامل، به صورت روزانه و بعد از پایدار سازی، حداقل هفتهای یک بار
ب: بعد از وقوع بارندگی، طوفان، سیل، زلزله و یخبندان
پ: بعد از هر گونه عملیات انفجاری
ت: بعد از ریزش ناگهانی
ث: بعد از وارد آمدن صدمات اساسی به مهارها

12-9-2-5 برای جلوگیری از بروز خطرهایی نظیر پرتاب سنگ، سقوط افراد، حیوانات، مصالح ساختمانی و ماشین آلات، سرازیر شدن آب به داخل گود و نیز برخورد افراد و وسایل نقلیه با کارگران و وسایل و ماشین آلات حفاری و خاکبرداری، باید اطراف محل گود برداری و خاکبرداریبا رعایت مفاد بخش 12-5-2 به نحو مناسب محصور و محافظت شود. در صورتی که گود برداری و خاکبرداری در مجاورت معابر و فضاهای عمومی صورت گیرد، باید این حصار با رعایت مفاد بخشهای 12-5-2 و 12-5-9 و در فاصله حداقل 5/1 متر از لبه گود احداث و با علائم هشدار دهنده که در شب و روز و از فاصله دور قابل رویت باشند مجهز گردد.
12-9-2-6در گود برداریهایی که عملیات اجرایی به علت محدودیت ابعاد آن با مشکل نور و تهویه هوا مواجه میگردد، لازم است نسبت به تامین وسایل روشنایی و تهویه هوا اقدام لازم به عمل آید.
12-9-2-7 مواد حاصل از گود برداری نباید به فاصله کمتر از 1 متر لبه گود ریخته شوند. همچنین این مواد نباید در پیادهروها و معابر عمومی به نحوی انباشته شوند که مانع عبور و مرور گردیده یا موجب بروز حادثه گردند.
12-9-2-8 محل استقرار ماشین آلات و وسایل مکانیکی از قبیل جرثقیل، بیل مکانیکی، لودر، کامیون یا انباشتن خاکهای حاصل از گود برداری و یا مصالح ساختمانی در مجاورت گود، باید توسط شخص ذیصلاح بررسی و حداقل فاصله مناسب تعیین گردد، این فاصله باید دقیقا از لبه گود رعایت شود.
12-9-2-9 در گودهایی که عمق آنها بیش از 1متر میباشد، نباید کارگر در محل کار به تنهایی به کار گمارده شود.
12-9-2-10 در گود برداریها، عرض معابر و راههای شیب دار (رمپ) احداثی ویژه وسایل نقلیه نباید کمتر از 4 متر باشد.
12-9-2-11 در محل گود برداریهای عمیق و وسیع، باید یک نفر نگهبان مسئولیت نظارت بر ورود و خروج کامیونها و ماشین آلات سنگین را عهده دار باشد. برای آگاهی کارگران و سایر افراد، باید علائم هشدار دهنده در معبر و محل ورود و خروج کامیونها و ماشین آلات مذکور نصب گردد.

12-9-3 حفاری چاهها و مجاری آب و فاضلاب

12-9-3-1 قبل از آغاز عملیات حفاری چاهها و مجاری آب و فاضلاب به ویژه در حفاری دستی چاهها باید بررسیهای لازم در خصوص وجود و کیفیت موانعی از قبیل قنوات قدیمی، فاضلابها، پیها، جنس خاک لایههای زمین و تاسیسات مربوط به آب، برق، گاز، تلفن و نظایر آن به عمل آید و در صورت لزوم از سازمانهای ذیربط استعلام گردد. محل حفاری نیز باید طوری تعیین شود که به هنگام کار، خطر ریزش یا نشت قنات، فاضلاب و چاه مجاور یا برخورد با تاسیسات یاد شده وجود نداشته باشد.

12-9-3-2 به منظور ایجاد تهویه کافی در عملیات حفاری چاهها و مجاری آب و فاضلاب، باید هر نوع گاز، گرد و غبار و مواد آلوده کننده دیگر که برای سلامتی افراد مضر است، به طرق مقتضی از محل کار خارج شود و به وسیله پمپ هوا دهی نسبت به تهویه هوای چاه اقدام گردد. در صورت لزوم باید کارگران به ماسک و دستگاههای تنفسی مناسب مجهز شوند تا همواره هوای سالم به آنها برسد.

12-9-3-3 کلیه افرادی که فعالیت آنها با عملیات حفاری چاهها و مجاری آب و فاضلاب مرتبط است، باید متناسب با نوع کار به وسایل و تجهیزات فردی، مطابق با ویژگیهای فصل 12-4 مجهز شوند.

12-9-3-4 مقنی قبل از ورود به چاه برای عملیات چاه کنی باید نسبت به موارد زیر اقدام نماید:

الف: هوادهی و تهویه مناسب چاه و اطمینان از عدم وجود گازهای سمی و مضر. همچنین اطمینان از عدم امکان سرازیر شدن آب و سیلاب به داخل چاه.
ب: بستن طناب نجات و حمایل بند کامل بدن به خود و محکم نمودن انتهای آزاد طناب به نقطه ثابتی در بالای چاه و حاضر بودن همکار وی بر سر چاه.

12-9-3-5 پس از خاتمه کار روزانه و یا در مواقعی که حفاری انجام نمیشود، دهانه چاه باید با صفحات مشبک مقاوم و مناسب به نحو مطمئن پوشانده شود.

12-9-3-6 در حفاری چاهها و مجاری آب و فاضلاب باید ضوابط مندرج در آیین نامه و مقررات «حفاظتی چاههای دستی» لحاظ گردد.

منبع: مقررات ملی ساختمان-مبحث دوازدهم صفحه 65 تا 70

مطالب مرتبط:

خاکبرداری و گودبرداری ساختمان
چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟

خاکبرداری و گودبرداری ساختمان

گودبرداری و خاکبرداری ساختمان

تعاريف گودبرداري

گودبرداري يكي از فعاليتهاي عمراني است كه به منظورهاي مختلف مثل تخريب و گودبرداري يك ساختمان فرسوده براي ساخت مجدد، رسيدن به تراز بكر، حفاظت فوندانسيون ها در برابر يخبندان، احداث كانالها، مخازن زيرزميني و احداث پاركينگ انجام مي شود .
گودبرداري به هر گونه حفاري و خاكبرداري در تراز پايين تر از سطح طبيعي زمين يا در تراز پايين تر از زير پي ساختمان مجاور اطلاق مي شود.

انواع گودبرداري

گودبرداري ها به دو گروه كلي حفاظت شده يا مهاربندي شده و حفاظت نشده يا مهاربندي نشده تقسيم مي شوند. بايد توجه داشت در گودبرداري هاي حفاظت نشده يا مهاربندي نشده پايداري شيب ها يا جداره هاي قائم گودبرداري ها در خاك هاي چسبنده بدون هيچ گونه مهاربندي توسط شرايط مكانيكي خاك تامين مي شوند .

خطرات موجود در حفاري و گودبرداري

ريزش ديواره ها و سقوط آوار (مهمترين و پرريسك ترين خطر در محيط هاي حفاري و گودبرداري می باشد)
خفگي ناشي از كمبود اكسيژن
خطرات ناشي از برخورد و ايجاد صدمات به تاسيسات زير زميني همانند گاز، برق ،آب و ...
مسموميت ناشي از استنشاق بخارات و گازهاي سمي
سقوط از ارتفاع

اهداف اصلي ايمن سازي گودبرداري

حفظ جان انسان هاي داخل و خارج از گود .
حفظ اموال داخل و خارج از گود .
فراهم آوردن شرايط ايمن و مطمئن براي اجراي كار .

مسائل ايمني ساختگاه پروژه قبل از گودبرداري

قبل از انجام گودبرداري بايد موارد مختلفي را در ساختگاه بررسي كرد كه اين بررسي ها به شرح ذيل است:

قبل از تخريب ساختمان ساختگاه پروژه چگونگي اتصال ساختمان هاي مجاور به ساختمان ساختگاه مورد بررسي قرارگرفته و ديوار هاي مشترك مرزي، مكان و نحوه ي اتصال ديوار هاي مرزي به هم، تير ها يا سقف هاي مشترك دو ساختمان مجاور، وجود بازشو ها و نعل درگاه ها و لوله هاي دودكش يا داكت هاي تأسيساتي واقع درديوار هاي مرزي، نوع مصالح، فرسودگي و وجود ترك ها در ديوار ساختمان مجاور مورد شناسايي قرارگيرد.
با ساخت سقف هاي ايمن با استفاده از داربست هاي فلزي كه بر روي آن به كمك توري هاي مناسب پوشيده شده، قبل از تخريب ساختمان ساختگاه، ايمني كافي را دربرابر سقوط احتمالي اجسام و مصالح برسقف، ديوار، حياط و معابر مجاور ساختگاه ايجاد نمود.
قبل از انجام عمليات تخريب در ساختگاه پروژه، چاه هاي فاضلاب موجود درآن را شناسا يي و آنها را با مواد مناسب پر نمود. چنانچه عمق اين چاه ها بيش ازعمق گودبرداري ساختگاه باشد لازم است اين چاه ها با مصالح بتن كم مايه يا بتن غوطه اي، حداقل تا 50 سانتي متر بالاتر از تراز كف گودبرداري پرگردد و سپس روي آن با مواد مناسب ديگر تا سطح زمين پر شود. محل اين چاه ها بايد درنقشه هاي نهايي سازه نگهبان ترسيم و به عنوان بخشي از شرايط، در طراحي شرايط ايمني گودبرداري لحاظ گردد.
انتخاب روش تخريب بايد با دقت انجام پذيرفته و عمليات تخريب ساختمان ساختگاه پروژه تحت نظارت مهندس ناظر انجام پذيرد. بايد در انتخاب ابزارها و تجهيزات تخريب دقت لازم به عمل آيد تا درهنگام تخريب بر ساختمان مجاور نيروهاي ديناميكي و استاتيكي قائم يا جانبي وارد نگردد. خصوصاً لازم به ذكراست ديوارهاي هم مرز با ساختمان مجاور با روش ها و ابزار هاي بدون ضربه تخريب و برداشته شود.
قبل ازانجام عمليات تخريب در ساختگاه ضرو ري است انشعابات تأسيسات مكانيكي و برقي موجود درآن با كسب مجوز از مراجع ذيربط و با نظارت كارشناس فني مربوطه قطع گردد.
عوامل فني مسئول در پروژه خصوصاً مجري و مهندس ناظر نسبت به مراحل مختلف گودبرداري و چگونگي ساخت عناصر پيش ساخته و درجا كاملاً توجيه گرديده و هماهنگي لازم بين مهندسين مجري، ناظر و مهندس طراح براي مقابله با مسائل پيش بيني شده و پيش بيني نشده به عمل آيد.

مسائل ايمني ساختمانهاي مجاور قبل از گودبرداري

قبل از انجام گودبرداري بايد موارد ذيل با ايجاد هماهنگي لازم با مالكين يا ساكنين ساختمان هاي مجاور بررسي و انجام پذيرد.

هشدار هاي كافي درخصوص خطرات ناشي از تخريب به ساكنين ساختمان هاي مجاور داده شود و تمهيدات لازم درخصوص عدم سكونت درفواصل نزديك مرزگودبرداري را بر ايشان فراهم نمود. حتي المقدور مكان ديگري را براي سكونت ساكنين ساختمان هاي مجاور پيش بيني و آنجا را خالي از سكنه نمود. همچنين لوازم و وسايل ارزشمند و سنگين را تخليه يا به قسمت هاي ديگر ساختمان كه فاصله كافي از مرز گودبرداري دارد منتقل گردد.
با كسب مجوز از مراجع ذيربط تابلو هاي هشداردهنده لازم براي عدم عبور عابرين و عدم پارك يا عبور خودرو در اطراف محوطه گودبرداري را در مكان هاي مناسب نصب كرد. حصاركشي مناسب با وزن كم در اطراف ديواره گودبرداري در فواصل مناسب ايجاد شود و حتي المقدور ديوارهاي سنگين اطراف گود را قبل از گودبرداري تخريب كرد.
در ساختمان هاي مجاور بررسي هاي لازم درخصوص احتمال نشست، ايجاد ترك، حركت ديوار هاي مرزي، تغييرشكل چارچوب در ها و پنجره ها و يا ريزش سقف به عمل آيد و در صورت نياز ديوار هاي جديد از سمت داخل ساختمان دركنار ديوار مرزي، مقاوم سازي ديوار از طريق اجراي ديوار بتن مسلح و پلاستر سيماني، اجراي ديوار پركننده در بازشو هاي ديوار مرزي، بندكشي ديوار هاي مرزي و نصب شمع هاي مناسب زير تير هاي سقف در مكان هاي مناسب در داخل ساختمان مجاور به اجرا در آيد.
قبل از انجام گودبرداري بايد حتي المقدور كليه چاه هاي فاضلاب واقع درساختمان هاي مجاور شناسايي گردد. چنانچه فاصله چاه هاي موجود از مرز گودبرداري كمتر از عمق نهايي گودبرداري است و تراز آب چاه ها بالاتر از تراز نهايي كف گودبرداري است، نسبت به تخليه چاه و جلوگيري از ريختن مجدد آب به درون آن ها اقدام نمود. چاه هاي فاضلاب واقع دراين فاصله بايد با مصالح مناسب پر و در فاصله دورتر چاه هاي جديد حفر و مسير لوله هاي فاضلاب منتهي به چاه هاي پر شده مسدود و سيستم جديد انتقال فاضلاب اجرا و فاضلاب به چاه هاي جديد منتقل شود.
باغچه هاي ساختمان مجاور شناسايي و راهكار مناسب براي جلوگيري از آبياري غرقابي آن ها پيدا گردد.
كانال ها، جداول، آبرو ها و تأسيسات انتقال آب و فاضلاب كنار معابر مجاور گودبرداري شناسايي و چنانچه احتمال ريزش آب به درون ديوار گودبرداري وجود دارد با ايجاد عايق مناسب آب بند گردند.
مسير عبور كليه شريانهاي حياتي از قبيل خط گاز، آب، برق فشارقوي يا ضعيف، تلفن، فيبر نوري و اينترنت و... و مسيرعبور آن در معابر مجاور گودبرداري با استعلام از مراجع ذيربط، شناسايي و چنانچه از مجاور مرز گودبرداري عبور مي نمايند احتياط هاي ايمني مضاعفي را پيش بيني نمود.
قبل ازهرگونه تخريب و گودبرداري، ساختمان هاي مجاور را در برابر خطرات مالي و جاني و مسئوليت مدني و شخص ثالث و. . . بيمه نمود.

مسائل ايمني كارگاه درحين گودبرداري

در هنگام گودبرداري بايد موارد ايمني ذيل به مورد اجرا در آيد :

تخريب و گودبرداري تحت نظارت مهندس ناظر يا دستگاه نظارت، توسط مجري ذيصلاح صورت پذيرد.
بطور روزانه آمار كارگران كارگاه به صورت دقيق با مشخصات سجلي، آدرس و تلفن تماس در دفاتر مخصوص ثبت گردد.
در همه حال شخصي جهت بررسي وضعيت ايمني موجود و مراقبت دائم از ديواره گودبرداري و اعلام هشدار به كارگران جهت فرار از خطر، پناه گرفتن و يا هرگونه عكس العمل مورد نياز گمارده شود. حتي المقدور دركارگا ه سيستم آژير مناسبي جهت اعلام خطر و هشدار به كارگران و ساكنين ساختمان هاي مجاور نصب گردد.
گودبرداري به صورت مرحله اي به شكلي كه در نقشه هاي اجرايي آمده با استفاد ه از ماشين آلات مخصوص يا روش دستي انجام پذيرد.
درحين گودبرداري بايد روش هاي مرحله اي طراحي شده عيناً اجرا گردد درهيچ مرحله اي ازگودبرداري و اجراي سازه نگهبان نبايد ديواره گودبرداري براي مدت زمان طولاني ر ها گردد و سرعت پي درپي مراحل انجام كار بايد حفظ گردد.
درهنگام گودبرداري و نصب سازه و پس از آن بايد بطور مداوم ساختمان هاي مجاور و معابر اطراف مورد بازرسي قرارگيرد. ايجاد ترك يا افزايش ابعاد آن در ديواره، سقف و كف ساختمان هاي مجاور و معابر اطراف و تحت فشار قرارگرفتن يا ر هايي از پيش فشار هاي درب ها و چهارچوب ها، شكستن يا ترك برداشتن شيشه ها، نشست يا تورم خاك، موزاييك يا كف پوش روي زمين، ديوار يا سقف، ايجاد صدا هاي شكستگي عناصر سازه اي و غيرساز ه اي ساختمان مجاور گودبرداري ممكن است به دليل حركت زمين باشد. درچنين مواردي بايد مسأله به فوريت مورد بررسي قرارگيرد. ضعف عناصري از سازه نگهبان كه مي تواند در بروز اين مسأله مؤثر باشد را شناسايي و نسبت به تقويت سازه نگهبان ازطريق تقويت آن عناصر يا اضافه نمودن عناصر جديد اقدام نمود.
چنانچه رنگ خاك بخشي از ديواره گودبرداري تيره تر از رنگ بقيه خاك ساختگاه باشد، مي تواند نشان دهنده وجود حفره ها يا چاه هاي فاضلاب درحوالي مرز گودبرداري باشد و احتمال ايجاد عدم پايداري درآن نواحي بيشتر خواهد بود. لذا بسته به نوع پديده مشاهده شده بايد راهكار هاي پايدارسازي تكميلي براي آن ناحيه درنظر گرفت.
چنانچه درطول مدت زمان گودبرداري يا پس از آن درصد رطوبت قسمتي از ديواره ي گود افزايش يابد يا آب از بخشي از ديوار به داخل گود فرو ريزد نشان دهنده وجود منبعي است كه عامل ايجاد اين رطوبت بوده است. احتمالاً وجود چاه هاي جذبي، نشت آب از شبكه ي آب يا فاضلاب، وجود باغچه هاي درحال آبياري يا عبور آب هاي زيرزميني از ميان لايه هاي درشت دانه بوده كه به نحوي به منبع آب مرتبط است. دراين صورت احتمال كاهش پايداري ديواره ي گود زياد است و بايد راهكار هاي مناسب درحذف منبع ايجاد رطوبت به كار رود و افزايش فوري ظرفيت سازه نگهبان بطور موضعي در همان ناحيه در دستوركار قرارگيرد.
چنانچه در هنگام نصب سازه نگهبان يا پس از آن يكي از عناصر سازه اي مانند يك ديوار، مهار پشت بند، تير، ستون، شالوده ستون ها يا شالوده تأمين كننده نيرو هاي فشار مقاوم و يا عناصرافقي كاهش دهنده طول كمانش جانبي پشت بند ها به حالت حدي يا كمانش يا گسيختگي خود برسد، نشان دهند ه اعمال نيرو هاي بيش از ظرفيت سازه نگهبان است كه دراين موارد بايد سريعاً مسأله را بررسي و تقويت سازه نگهبان به مورد اجرا قرارگيرد.
هنگامي كه گودبرداري و ساخت سازه نگهبان در تراز زيرسطح آب زيرزميني مدنظر است بايد روش هاي گودبرداري و ساخت سازه نگهبان را متناسب با وضعيت و با درنظرگرفتن روش هاي زهكشي و پايين انداختن تراز آب، شمع كوبي، سپركوبي و ... اقدام نمود. حتي المقدور بايد از روش هاي اجراي ديوار درجا در چنين مواردي صرف نظر نمود. دراينگونه موارد سريعاً افراد ساكن در ساختمان ها بايد ساختمان را تخليه و در اولين فرصت با درنظرگرفتن كليه جوانب احتياط لوازم ارزشمند و اثاثيه سنگين از نقاط نزديك به مرز گودبرداري دور گردد.
از استقرار اتاقك، كانكس، محل سكونت يا استراحت نگهبان يا كارگران و يا انبار مصالح در مجاور گودبرداري اجتناب و براي اين موارد مكاني كه داراي فاصله مناسب از مرز گودبرداري است در نظر گرفته شود.
سيستم روشنايي كامل براي مكان گودبرداري ساختگاه تأمين شود و در شب كليه قسمتهاي كارگاه با نور كافي روشن گردد به نحوي كه خرابي احتمالي هر قسمت از سازه نگهبان يا ديواره گودبرداري را بتوان از بيرون گود هب خوبي مشاهده نمود.
يك خودرو مجهز به لوازم كمك هاي اوليه در محل پروژه آماده باشد تا بتوان در صورت بروز صانحه نسبت به مداواي مصدومين يا انتقال آنان به مراكز درماني اقدام نمود.
حتي الامكان در زمان شب و هنگام بارندگي از خاكبرداري در مجاور مرز گودبرداري خودداري گردد. در صورتي كه خاكبرداري در چنين مواردي الزام است، خاكبرداري در حضور و نظارت مهندس ناظر انجام گيرد.
عمليات جوشكاري، ساخت و نصب سازه نگهبان توسط كارگران داراي مهارت فني انجام پذيرد. همواره حتي پس از اتمام اجراي سازه نگهبان، تعدادي كارگر داراي مهارت فني آماده كار و مجهز به كليه تجهيزات مورد نياز جهت نصب يا تقويت عناصر سازه نگهبان در دسترس باشند.
در مواقع بارندگي چنانچه بخشي از ديواره گود در معرض بارندگي قرار داشته و ديوار توكار سازه نگهبان در آن قسمت تكميل نشده باشد ضروري است با پوشش آب بند پلاستيكي مناسب تا كف گود تا قسمتي كه از نفوذ آب به ديوار و پاي آن جلوگيري نمايد پوشانده شود.

منبع: محمد حسين اجرايي- بازرس كار اداره تعاون ،كار و رفاه اجتماعي شهرستان شيراز

مطالب مرتبط:

چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)

چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم

سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران مطلبی درباره چگونگی گودبرداری ایمن و پایدارسازی گود، تلفات و خسارات برای همسایگان و کارگران منتشر کرده است که در ادامه می‌خوانید:
اندازه کوچک قطعات زمین و فاصله عرضی صفر ساختمان‌ها از یکدیگر در بسیاری از نقاط تهران باعث شده پایدارسازی گود امری دلهره‌آور و نگران کننده برای مالکان ساختمان‌ها و همسایگان شود .
در سال‌های اخیر با افزایش تراکم و تعداد طبقات و نیاز به تأمین پارکینگ و سایر سطوح خدماتی در ساختمان‌ها، عمق گودبرداری نیز بیشتر شده است. اما در بیشتر موارد از همان روش‌های سنتی که در گود‌های کم عمق گذشته استفاده می‌شود. متأسفانه بسیاری هنوز فکر می‌کنند که به کارگیری تمهیدات ایمنی لازم در پایدارسازی گودبرداری هزینه و زمان بیهوده‌ای را به کار تحمیل می‌کند، در حالیکه پایدارسازی گود اصولاً جزو کارهای پیچیده و بسیار خطرناک مهندسی محسوب می‌شود و به ویژه در گودهای با عمق زیادتر نیازمند بررسی‌های همه جانبه، دقت و نظارت و در نهایت صرف وقت و هزینه قابل ملاحظه‌ای است تا جان و مال مردم از این طریق به خطر نیافتد. با این حال عدم آشنایی به اصول فنی، سهل‌انگاری و یا سودجویی غیرمسئولانه منجر به ایجاد حادثه می‌شود.
خاکبرداری غیر اصولی ساختمان

در ادامه نشانه‌های یک گودبرداری سالم و یا خطرناک را می‌خوانید:

خطرهای ناشی از گود برداری

موارد ایمنی مربوط به پایدارسازی گودبرداری را می‌توان در سه دسته عمده زیر قرار داد:

ایمنی کارکنان داخل و اطراف گود و عابران و وسایل نقلیه در مقابل حوادث احتمالی به ویژه خطر ریزش گود.
خطر آسیب‌دیدگی و تخریب ساختمان‌های مجاور گود در اثر گودبرداری یا ریزش گود.
خطر آسیب‌دیدگی تاسیسات و شریان‌های شهری در اثر گودبرداری یا ریزش گود.

نشانه‌های خطرناک بودن گود

موارد زیر علامت خطرناک بودن گود بوده و بررسی‌ها و احتیاط‌های همه‌جانبه بیشتری را ضروری می‌کنند:

الف- ضعیف و یا حساس ‌بودن ساختمان مجاور: مواردی نظیر عدم وجود اسکلت، ضعیف بودن ملات دیوارها و علائم ضعف اجرایی ساختمان، وجود ترک و شکستگی یا نشست و شکم‌دادگی دیوارها، از این جمله‌اند. وجود دیوار مشترک بین ساختمان مورد نظر برای تخریب و ساختمان مجاور آن نیز غالباً می‌تواند منبع ایجاد مشکل باشد. در پاره‌ای موارد ساختمان مجاور دارای ارزش تاریخی و فرهنگی بوده و هر گونه نشست می‌تواند باعث خسارات جبران‌ناپذیر به آن شود. در بعضی موارد دیوار مجاور به ساختمان مورد نظر برای تخریب تکیه داده است و با انجام تخریب ممکن است بدون هرگونه خاکبرداری ساختمان مجاور ریزش کند.
به خاطر داشته باشید که ضعیف بودن ساختمان مجاور تنها دردسرها و بررسی‌ها و احتیاط‌های لازم از طرف صاحب‌کار و افرادی که در مراحل مختلف طرح و اجرای ساختمان کار می‌کنند را بیشتر می‌کند و هیچ عذری برای خراب شدن آن به دست نمی‌دهد. به عبارت دیگر در دادگاه‌هایی که برای رسیدگی به تخریب ساختمان‌های مجاور در اثر فعالیت‌های ساختمانی انجام می‌شود، مسئول اجرای ساختمان نمی‌تواند به بهانه اینکه ساختمان مجاور،‌ خود ضعیف بوده از زیر مسئولیت‌های ریزش و خرابی ایجاد شده شانه خالی کند و جواب قاضی در این گونه موارد این است که شما باید به تناسب ضعف ساختمان مجاور اقدامات حفاظتی و احتیاطی بیشتری به کار می‌بستید.
ب- ضعیف بودن خاک: معمولاً هر چه خاک محل ضعیف‌تر باشد خطر بیشتری برای ریزش گود و تخریب ساختمان‌های مجاور وجود دارد. خاک‌های دستی بارزترین نمونه خاک‌های ضعیف هستند. توضیح آنکه در گذشته بسیاری از نقاطی که اکنون در داخل شهر تهران هستند، خارج از شهر محسوب می‌شده‌اند و کامیون‌های حامل خاک و نخاله بار خود را در آنجا تخلیه می‌کرده‌اند. بعدها با ضمیمه شدن این محل‌ها به داخل شهر، اغلب این خاک‌ها و نخاله‌ها در همان جا بدون تراکم مهندسی تسطیح شده‌اند و اکنون خاک دستی را تشکیل می‌دهند.
همچنین در بسیاری از موارد محل به صورت تپه و ماهور و یا بستر مسیل بوده و با خاک یا نخاله به صورت غیرمهندسی تسطیح شده است. همچنین در بعضی بخش‌های جنوبی تهران به ویژه مناطق 12و 16 در گذشته گودهایی بعضاً عمیق به منظور تهیه مواد اولیه ساخت آجر وجود داشته که بسیاری از آنها اکنون با خاک دستی پر شده‌اند. رسوبات سست جوان که غالباً در اطراف مسیل‌ها و پای دامنه‌ها وجود دارند نیز از جمله خاک‌های ضعیف محسوب می‌شوند.
امکان زیادی وجود دارد که سازنده ساختمانی که در مجاورت زمین محل احداث پروژه قرار دارد، در زمان ساخت، خاک ضعیف را جا به جا نکرده و پی ساختمان را برروی همان خاک سست قرار داده باشد. در این صورت ساختمان مجاور تا هنگامی‌که گودی در کنار آن ایجاد نشده استوار است اما به محض اینکه با گود‌برداری ولو کم‌عمق اطراف آن خالی شد، خاک ضعیف موجود در زیر پی آن ریزش کرده و باعث خرابی ساختمان مجاور خواهد شد.
ج- عمیق بودن گود: معمولاً هرچه عمق گود بیشتر شود خطر بیشتری کارکنان و ساختمان‌های مجاور را تهدید می‌کند. در سال‌های اخیر با افزایش تراکم ساختمانی، ‌نیاز به پارکینگ و انباری و سطوح مشاع دیگر افزایش یافته و باعث افزایش تعداد طبقات زیرزمین شده است. باید توجه شود که با افزایش عمق گود، خطر ریزش آن به مراتب افزایش می‌یابد و اگر در گذشته می‌شد که در گودهای کم عمق بدون بررسی‌های همه‌جانبه و طرح‌های مهندسی دقیق، تنها با عقد قراردادی با مباشر ماشین‌آلات خاکبرداری و با حضور چند کارگر و بنا اقدام به گودبرداری نمود، اکنون با افزایش عمق گودها و افزایش ارزش ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور،‌ گودبرداری غیرفنی بسیار خطرناک بوده و خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری را در پی دارد.
د- مدت بازماندن گود: معمولاً با افزایش زمان بازماندن گود حتی اگر بارندگی یا تغییرات جوی مطرح نباشد خطر ریزش گود بیشتر می‌شود، اما افزایش زمان بازماندن گود به ویژه در فصل های بارندگی و رطوبت (زمستان و بهار)، با وقوع بارش‌هایی گاه سنگین و سیل‌آسا همراه است که با اشباع خاک و یا جاری شدن آب‌های سطحی خطر ریزش گود را به مراتب افزایش می دهد. به طوری که بسیاری از ریزش‌های گود در گذشته به فاصله چند ساعت تا چند روز بعد از شروع بارندگی روی داده است.
و- آب‌های سطحی‌و زیرسطحی: بالا بودن سطح عمومی آب‌های زیرزمینی در منطقه معمولاً عملیات آبکشی جهت پایین انداختن سطح آب زیرزمینی را ضروری می‌سازد. معمولاً وجود سطح آب‌ زیرزمینی بالا خطر ریزش گود را افزایش می‌دهد به ویژه بعد از چند روز از انجام عملیات گودبرداری و رسیدن سطح آب زیرزمینی به تعادل. همچنین وجود جریان‌های آب زیرزمینی از طرقی نظیر نهرهای مدفون یا قنات‌ها می‌تواند در افزایش خطر ریزش گود بسیار مؤثر باشد. جریان‌های آب‌های سطحی نیز از عواملی هستند که می‌توانند باعث فرسایش خاک گود و اشباع شدن آن شده و به افزایش خطر ریزش گود کمک کنند. دور نگه‌داشتن جریان آب‌های سطحی موجود یا محتمل (مثلاً در اثر بارندگی) از مهم‌ترین و اصلی‌ترین قدم‌های اولیه حفاظت گود است.
خاکبرداری غیر اصولی

اقدامات قابل انجام برای کاهش خطر پایدارسازی گود:

اگر سرمایه گذار و یا صاحب‌کار ساختمان در حال ساخت هستید:
- حتماٌ بررسی های مکانیک خاک را از طریق شرکت‌های معتبر و به صورت کامل و دقیق انجام دهید.
- از مهندس محاسب خود بخواهید که طرح گودبرداری و حفاظت گود را با استفاده از اطلاعات گزارش مکانیک خاک و با دقت زیاد انجام دهد. همچنین از وی بخواهید که ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور گود مورد نظر را دقیقاً بررسی کند و در صورت نیاز اقدامات حفاظتی برای آنها را پیشنهاد کند.
- از مهندس‌ناظر و مجری خود بخواهید که حتماً گزارش مکانیک خاک و نیز نقشه‌های اجرایی طراحی گود را کنترل کرده‌ و در صورت وجود نقص، اشکال یا ابهام در آنها از تهیه‌کنندگان آنها بخواهید که موارد را برطرف کنند.
- نقشه‌ها و طراحی‌های گود باید براساس گزارش بررسی‌های مکانیک خاک و توصیه‌های مشاور ژئوتکنیک تهیه شده باشند و مراحل کار، روش انجام گودبرداری (دستی، ماشینی) و مشخصات سازه‌های نگهبان و دیگر اقدامات حفاظتی شیب را به خوبی نشان دهند. بهتر است که قبل از اجرای کار جلسه مشترکی با حضور مهندسین ناظر و مجری و محاسب و نماینده شرکت تهیه کننده گزارش مکانیک خاک برگزار کنید و مراحل و اشکالات و خطرات را مرور کنید. بهتر است در این جلسه پیمانکار یا مسئول فنی خاک برداری و مسئول اجرای سازه نگهبان نیز حضور داشته باشد.
اگر در مجاورت ساختمان شما قرار است تخریب و گودبرداری انجام شود:
- قبل از صدور پروانه و شروع گودبرداری باید بررسی‌های مکانیک خاک مناسبی انجام شده باشد.
- ساختمان شما باید مورد بررسی قرار گرفته و مهندس محاسب و یا ناظر با توجه به نوع بنا و عمق قرارگیری پی ساختمان شما نسبت به کف پی مورد نظر راجع به نیاز و نحوه‌ی حفاظت و مقاوم‌سازی آن اظهار نظر کرده و در صورت نیاز طرح‌های لازم را ارائه کرده باشد.
- در نقشه‌های اجرایی، نحوه‌ی گودبرداری و حفاظت از گود و یا سازه نگهبان باید به خوبی نشان داده شده باشد و این اقدامات برای محافظت از گود و ساختمان‌های مجاور کافی باشند.
- دوره باز بودن گود باید زمان‌بندی مشخصی داشته باشد (زمان شروع گودبرداری، زمان برپایی سازه نگهبان، زمان خاتمه گودبرداری).
- مهندس ناظر و در صورت لزوم نماینده شرکت مکانیک خاک باید بر عملیات گودبرداری نظارت کافی اعمال کنند.
- گودبرداری و اجرای سازه نگهبان باید مطابق نقشه‌های اجرایی و مشخصات اجرایی (دستی، ماشینی) و اصول فنی پیش انجام شود. در صورت مشاهده هر گونه اقدام خطرناک مراتب را به مسئولین گزارش نمایید.
- در جریان انجام کار گودبرداری سعی کنید همه چیز را به خوبی زیر نظر داشته باشید و به ویژه با در نظر داشتن وضعیت ساختمان خود ایجاد هرگونه ترک، صدای غیرعادی ساختمان،‌ نشست و غیره را بررسی نمایید و در صورت بروز اینگونه موارد فوراً اقدامات لازم را انجام بدهید. این اقدامات حسب شرایط می‌تواند به صورت تخلیه فوری ساختمان، انعکاس موضوع به مسئولین پروژه و شهرداری جهت انجام اقدامات اصلاحی باشد.
- در صورتی که عملیات گودبرداری تأسیسات و لوله‌های شهری گاز، آب، برق و...را به خطر انداخته مراتب را به مراجع مربوطه اطلاع دهید.
- مراقب باشید که گودبرداری بیش از حد مجاز به ساختمان شما نزدیک نشود. گاه بعضی با بی‌دقتی و یا به خاطر سهولت کار خود، زیر ملک شما را نیز خالی می‌کنند.
- در صورتی که نقصی در انجام کارها مشاهده کردید، ابتدا از طریق مراجعه به مسئولین فنی ساختمان نظیر مهندس ناظر، مجری یا مالک موضوع را به آرامی و محترمانه در میان بگذارید. در صورت نیاز می‌توانید به ناحیه و منطقه شهرداری و یا دیگر مراجع ذیصلاح مراجعه نمایید.
- به یاد داشته باشید که یکی از بهترین راه‌های کاهش خطرات پایدارسازی گود، اتمام زودتر عملیات داخل گود و ایمن‌ و پرکردن مجدد آن است. بنابراین مراقب باشید دخالت‌های شما موجب توقف و یا طولانی شدن زیاد و بیهوده کار نشود.
در صورتی که داخل گود کار می‌کنید:
- به خاطر داشته باشید که ریزش دیواره‌های گود می‌تواند ظرف چند ثانیه شما را به دام انداخته و در عرض چند دقیقه هلاک کند.
- وزن هرمتر مکعب خاک 1/6 تا 2 تن است. اگر در زیر خاک ریزش کرده مدفون شوید در عرض کمتر از 3 دقیقه خفه می‌شوید و حتی اگر زنده بیرون آیید، احتمالاً بار خاک صدمات داخلی شدیدی به بدن شما وارد آورده است. ریزش گود تنها خطر گودبرداری نیست و کمبود اکسیژن، هوای سمی، گازهای قابل انفجار و خطوط برق مدفون نیز ممکن است جزء خطرات باشند.
- در صورتی که در معرض برخورد با ترافیک عبوری هستید از پوشش‌های براق و شبرنگ استفاده کنید.
- مواظب خطر سقوط قطعات سست خاک یا سنگ باشید.
- در زیر بارهای آویزان نایستید و یا کار نکنید.
- از ماشین‌آلات خاکبرداری فاصله بگیرید.
- در صورتی که کارگرانی در پایین‌دست گود حضور دارند، بر روی دیوارها و یا سطوح مشرف به گود کار نکنید.
- وارد گودی که نشانه‌ی تجمع آب دارد نشوید؛ مگر آنکه به خوبی محافظت شده باشید.
- در صورتی که داخل گود مشغول کندن دیواره یا پای آن هستید، حتماً باید فردی مطلع در بیرون از محوطه خطر، مراقب وضعیت پایداری گود و کار شما باشد.
- حتی‌المقدور از بریدن داخل پای دیوار یا شیب و ایجاد شیب منفی(نیم‌ طاقی) جهت اجرای پی‌ها جداً خودداری کنید. در صورتی که مجبور به این کار هستید اولاً سعی کنید این طول حداقل بوده و ثانیاً‌ در حین کار باید فردی مطلع(ترجیحاً مهندس ناظر) مراقب وضعیت پایداری دیواره و کار شما باشد. حتماً ‌از کلاه و دیگر وسایل ایمنی استفاده کنید و سعی کنید کار را در زیر یک میز محافظ فلزی مقاوم انجام دهید.

در صورتی که از طرف شهرداری یا دیگر نهادها، مسئول کنترل طرح و اجرای ساختمان هستید:
- برای گودبرداری‌های عمده (گودبرداری‌های با عمق بیشتر از عمق دیوارها یا پی‌های ساختمان مجاور و به فاصله نزدیکتر از عمق گودبرداری از مرز زمین) بهتر است که سازنده ساختمان حداقل 30 روز قبل از شروع گودبرداری موضوع را به طور کتبی به مالکین اطلاع داده و رونوشت آن را به شهرداری ارائه نماید.
- قبل از صدور پروانه ارائه نقشه‌های سازه نگهبان و کنترل آن‌ها توسط شهرداری ضروری است. کنترل سازه نگهبان طرف معابر عمومی بهتر است توسط معاونت فنی و عمرانی انجام شود.
- در گودهای با عمق بیش از 3/0 متر قبل از صدور پروانه، ارائه گزارش بررسی‌های مکانیک خاک انجام شده از طریق شرکت‌های معتبر توسط مالک و کنترل آن‌ها توسط شهرداری منطقه ضروری است.
- در صورتی که برای حفاظت گود یا ساختمان مجاور نیاز به انجام کارهای ساختمانی عمده در زمین یا ساختمان مجاور باشد، نیاز به اخذ رضایت از مالک آن و یا صدور پروانه جداگانه‌ای خواهد بود.

بازرسی‌ها

گود و محل‌های اطراف آن و نیز سیستم‌های حفاظتی باید هر روزه توسط فردی مجرب از نظر وجود هرگونه شواهد خطرناک نظیر گسیختگی گود، گسیختگی سیستم‌های حفاظتی و یا سازه نگهبان گود یا جریان آب، بازرسی شوند. بازرسی باید قبل از شروع شیفت کار و در صورت نیاز در تمام ساعات کار انجام شود. همچنین بعد از هر بارندگی یا شرایط خطرناک دیگر نیز الزامی است. این بازرسی‌ها فقط هنگامی مورد نیازند که خطری افراد شاغل در گود و ساختمان‌های مجاور را تهدید کند.

بررسی‌های مکانیک خاک چیست؟

بررسی‌های مکانیک خاک انجام بررسی های محلی در مورد زمین‌شناسی عمومی، مشخصات خاک محل و سطح آب‌های زیرزمینی می باشد و به ویژه باید وجود و عمق خاک‌های مسئله‌داری نظیر خاک‌های دستی را مشخص نمایند. توصیه‌های فنی در مورد نوع پی، مقاومت مجاز خاک‌ زیر پی و نشست‌های مورد انتظار و پارامترهای طراحی دیوارهای حایل دیگر بخش‌های ضروری گزارش مکانیک خاک را تشکیل می‌دهند. همچنین با توجه به عمق گودبرداری مورد نیاز و مشخصات ساختمان‌ها و دیگر تأسیسات مجاور نظیر معابر، خطوط گاز، فاضلاب ... باید خطر گودبرداری ارزیابی شده و روش گودبرداری، شیب ایمنی گودبرداری، مراحل گودبرداری، نیاز به سازه نگهبان، نوع سازه نگهبان و روش طراحی و اجرای آن به تفصیل بیان شود. برای این کار لازم است که مشخصات ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور به تفصیل برداشت شده و در گزارش ارائه گردد. البته گاه می‌توان مشخصات ساختمان‌ها و تأسیسات مجاور را در این مرحله به صورت تخمینی تعیین کرد و تعیین دقیق آنها را به مرحله طراحی گودبرداری واگذار نمود که در این صورت مشاور باید این موضوع را به روشنی در گزارش بیان نماید. همچنین خطرات احتمالی نظیر چاه‌ها، قنات و حفره‌های زیرزمینی دیگر باید شناسایی شده و عمق، موقعیت و تأثیر آنها بر ساختمان و نحوه مقاوم‌سازی آنها جهت رفع خطر به تفصیل بیان گردد.‌‌‌ از موارد دیگری که در گزارش بیان می‌شود تعیین نوع زمین جهت برآورد تأثیر آن بر نیروهای زلزله طراحی ساختمان است که تأثیر زیادی در ایمنی لرزه‌ای و هزینه‌های ساختمان دارد. مشاور باید با توجه به شیب زمین و مشخصات زمین‌شناسی محل اسکان بروز ناپایداری‌هایی نظیر رانش زمین، ریزش سنگ، جریان گل و نظایر آنها را به طور اجمالی بررسی نموده و در صورتی که خطرات فوق در محل مطرح باشند، به تفصیل این موارد را بررسی نموده و توصیه‌های اجرایی در مورد رفع خطرات آنها بر ساختمان ارائه نماید. همچنین مشاور باید با توجه به بررسی کلی و اجمالی عکس‌های هوایی و نقشه‌های پایه امکان وجود خطراتی نظیر گسل فعال و روانگرایی حین زلزله را بررسی نموده و در صورت نیاز بررسی‌های تفصیلی‌تری را در مورد آنها انجام دهد.

منبع: سایت بیمه ایران

مطالب مرتبط:

خاکبرداری و گودبرداری ساختمان
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟

گواهینامه ها

گواهینامه صلاحیت پیمانکاری

گواهینامه های سیستم های مدیریتی

گواهینامه مهندسی ارزش

درباره ما

پیام مدیریت

تاریخچه شرکت

افراد کلیدی شرکت

مهار بندی توسط دیوار دیافراگمی

مهار بندی توسط دیوار دیافراگمی (Diaphragm walls-Slurry walls)

این گونه دیوارهای دیافراگمی بتن مسلح را، به علت نحوه ساخت آنها، روش دیوارهای دوغــابی نیز می نامند. در این روش ابتدا توسط دستگاههای حفاری ویژه (grab) متناسب با شرایط زمین حفاری قسمتی از دیوار انجام میشود و همزمان با حفاری جهت پایداری جداره دیواره حفاری شده و جلوگیری از ریزشهای موضعی از دوغـاب بنتونیت استفاده میشود تشکیل کیک بنتونیت در داخـل دیواره حفاری شده و نفوذ در لایه های دانهای جداره باعث میگردد جداره همواره پایدار بماند و سپس بلافاصله پس از رسیدن به عمق مورد نظر آرماتور گذاری شده و در نهایت بتن ریزی می گردد. بتن ریزی در این روش با استفاده از لوله های ترمی انجام میگیرد. لوله ترمی، لوله ای است که به وسیله آن بتن در تراز پایین گودبرداری ریخته میشود با این کار در زمان بتن ریزی، وزن مخصوص بالای بتن نسبت به بنتونیت، سبب بالا آمدن بنتونیت گردیده و معمولاً بنتونیت بالا آمده برای استفاده مجدد جمع آوری میگردد.
این روش در زیر هسته سدهای خاکی و تسهیلات شهری مانند مترو نیز کاربرد بسیار دارد و از هرگونه نشتی جلوگیری می نماید. استفاده از این تکنیک در مناطق شهری نیز با محدودیت های نظیر استفاده از روش مهار بندی افقی و مایل و المانهای کششی دارا میباشد.

ضخامت دیوارهای دیافراگمی بین 0/6 تا 1/1 متر متغییر است. دیوار به صورت پانلهای با عمق متناسب با عمق گود به صورت کامل ساخته میشود. عرض پانلها بین 2/5 تا 6 متر است. از عرضهای کوچک 2/5 متر برای خاکهای با پایداری کم، سربار زیاد و گودبرداریهای عمیق استفاده میشود. مقطع اینگونه دیوارها اصولاً به صورت مستطیلی ساخته میشوند اما سایر اشکال مانند T و L برای اهداف خاص قابل استفاده است (اشکال زیر).

نمونه ای از دستگاه گرب مورد استفاده در دیوار دیافراگمی

نمای شماتیک مراحل اجرای دیوار دیافراگمی با استفاده از دستگاه گرب (۱) اجرای دیوار هادی (۲) حفاری پانل‌ها (۳) نصب stop end ها (۴) بتن‌ریزی پانل‌ها

خصوصیات دیوار دیافراگمی (Diaphragm walls-Slurry walls)

مزایای روش دیوارهای دیافراگمی

سرعت اجرای کار زیاد است.
درجه ی ایمنی کار بسیار زیاد است.
دیوار دیافراگمی هم به عنوان سازه نگهبان گود رفتار می کند و هم در حین بهره برداری از آن به عنوان دیوار حایل استفاده می شود.
دیوار دیافراگمی به ویژه برای حفاری ها و گودهای با طول زیاد مناسب است.

معایب روش دیوارهای دیافراگمی

در احجام کم، هزینه ی اجرای کار بسیار زیاد است، ولی در احجام زیاد هزینه ی کلی کار می تواند از روشهای سادهتر کمتر تیز باشد.
در این روش، دستگاههای حفاری مربوطه نیاز به فضای کار زیادتری دارند و در صورتی که از نظر فضای دو طرف دیواره محدودیت داشته باشیم، اجرای کار ناممکن خواهد بود و یا اینکه به سختی صورت میگیرد.
در این روش به دستگاههای حفاری ویژهای نیاز است.
در این روش به نیروهای با تخصص بالا برای کار با دستگاه های مورد نظر و سایر موارد نیاز است.

تاریخچه شرکت

مطالعات و کنترل کیفی

مطالعات و کنترل کیفی

سازه نگهبان و انواع آن

سازه نگهبان و انواع آن

سازه نگهبان چیست؟

انواع سازه نگبهان

چرا وجود آب بر گودبرداری تأثیر می‌گذارد؟

چرا وجود آب بر گودبرداری تاثیر می‌گذارد؟

دور کردن آب از محل گودبرداری

زهکشی خاک در عملیات گودبرداری

مقالات و مراجع علمی

روش های پایدارسازی گودبرداری ها

روش های پـایدارسازی گودبرداری ها

سیستم یکپارچه مدیریت اطلاعات ساختمان (BIM)

افراد کلیدی شرکت

اجرای سیستم زه کشی و آب بندی

ایزولاسیون و زهکشی

دانلود مقالات

عملیات پایدارسازی و گودبرداری

طراحی انواع سیستم های پایدارسازی، فونداسیونهای عمیق (شمع، میکروپایل و ...)

آنالیز قابلیت کوبش شمع و انتخاب نوع چکش

بهینه سازی طرح و مدیریت هزینه ها

پایدارسازی گودبرداری ها

میخ‌کوبی (نیلینگ)

کاربرد نیلینگ در پروژه‌های عمرانی

مراحل اجرای نیلینگ

اصول طراحی سیستم نیلینگ

انکر چیست؟

پایدارسازی توسط انکرها (Ground Anchors)

انواع انکرها

انواع مختلف مهارها

سیستم مهار توخالی (Hollow Bar Anchor System)

نیلینگ چیست؟

نیلینگ چیست؟

پایدارسازی گوه لغزش توسط میخ­کوبی

کاربرد نیلینگ یا میخکوبی

روش اجرای نیلینگ یا میخکوبی

خاكبرداري

حفاري

نصب ميلگرد تسليح و تزريق دوغاب سيمان

شاتکریت دیواره، نصب صفحه و مهره

خصوصیات روش نیلینگ یا میخکوبی

مزایای روش نیلینگ یا میخ کوبی

معایب روش نیلینگ یا میخ کوبی

ویدئو مربوط به عملیات نیلینگ

انکراژ (Anchorage)

انکراژ- Anchorage

اجزاي اصلي در پايدارسازي با استفاده از مهار (انكر) به قرار زير ميباشد:

تاثير فشار زمين بر روي تغيير شكلها

مرحله كشش اولين رديف انكرها

خاكبرداري تا تراز آخرين انكر

پايان گودبرداري:

اصول كلي تحليل و طراحي سيستمهاي مهاربندي شده:

خصوصیات روش مهاربندی انکراژ (Anchorage)

مزایا روش مهار سازی انکراژ

معایب روش مهار سازی انکراژ

ویدئو عملیات پایدارسازی به روش انکراژ

روش دوخت به پشت (Tie Back) چیست؟

روش دوخت به پشت (Tie Back)

معرفی سیستم نیلینگ یا میخکوبی

معرفی سیستم نیلینگ یا میخکوبی

روش اجرای سیستم نیلینگ

عملیات خاکی

عملیات خاکبرداری

عملیات رگلاژ

روادارهای مجاز

حفاری گمانه

آمادگی برای حفاری

روادارهای مجاز

نیل گذاری

فاصله نگهدارها

جاگذاری نیل

تزریق

میکروپایل چیست؟

میکروپایل (Micro pile Walls) چیست ؟

مقاوم سازی به روش شمع درجا

شمع ها (Piles)

دیوار برلنی چیست؟

دیوار برلنی (Berlin Walls) چیست؟

پایدارسازی گوه لغزش توسط میخکوبی

شرایط عمده بروز حوادث در گودبرداری‌ها

شرایط عمده بروز حوادث در گودبرداری‌ها را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

ضوابط به کاری گیری نردبانها در داخل گودها و ترانشه‌ها

مسیرهای عبور مرور به داخل گودها و ترانشه‌ها

اقدامات لازم در محیط اطراف گودبرداری‌ها

برخی از مباحث مدیرتی در گودبرداری‌ها

مسئولیتهای افراد در عملیات گودبرداری