چگونه از وقوع یک فاجعه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟


چگونه از وقوع یک فاجعه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟


گودبرداری ایمن چگونه است؟ آیا تاکنون در مجاورت محل سکونت شما گودبرداری عمیق صورت گرفته یا خبر اتفاقات ناگوار ناشی از گودبرداری‌های غیرایمن به گوش شما رسیده است؟ چالش‌های اصلی گودبرداری‌ ساختمان در مناطق شهری چیست؟
امروزه با افزایش تراکم جمعیت مراکز شهری، احداث ساختمان‌های بلندمرتبه بیش از پیش رواج یافته است. برج‌هایی که به دلیل محدودیت تعداد طبقات مجاور از سوی شهرداری و ارگان‌های ذیربط و به منظور استفاده بهینه از زیربنا، نیاز مبرم به تأمین پارکینگ و مشاعات دارند. بدین ترتیب لزوم اجرای گودبرداری‌های عمیق جهت استحصال بیشتر زمین احساس شد. از آنجا که اغلب ساخت‌وسازها در مراکز پُرتراکم شهر و در مجاورت ساختمان‌ها، معابر، تاسیسات شهری و... انجام می ­شود، اجرای سیستم‌های پایدارسازی و سازه­ های نگهبان جهت پایدارسازی دیواره‌ها ضرورت یافته است. با این حال گه‌گاه ریزش ساختمان­ها و معابر مجاور گودبرداری‌ها تلفات جانی و مالی غیرقابل جبرانی به بار می­آورد. مسأله مهم این است که چگونه گودبرداری ایمن داشته باشیم و چه اصولی را رعایت کنیم تا ضمن رعایت حقوق شهروندی، ایمنی لازم را در زمان گودبرداری و پس از آن داشته باشیم.

گودبرداری غیر اصولی


تعیین دقیق حدود و عمق گودبرداری:

این مورد به کارفرمایانی که قصد اخذ جواز جدید با تعداد طبقات بیشتر را دارند متذکر می ­گردد. چراکه همواره افزایش عمق گود پس از اتمام عملیات گودبرداری، از چالش­های مهم طراحی به حساب می­ آید و از عوامل کاهش ایمنی گود می­ باشد.


شناخت کامل ساز‌ه‌ها، معابر و تاسیسات شهری مجاور:

هدف اولیه پایدارسازی دیواره‌های گود، حفظ ایمنی ساز‌ه‌ها، معابر و تاسیسات مجاور گود است. برای این منظور شناخت نوع سازه از لحاظ دیوار باربر یا اسکلت، نوع پی، قدمت ساخت، تعداد طبقات زیرزمین، محل چاه‌ها و تاسیسات زیرزمینی بسیار اهمیت دارد. همچنین استعلام تاسیسات شهری از قبیل، برق، گاز، مخابرات، آب و فاضلاب پیش از شروع عملیات اجرایی ضروری است. بدیهی است آسیب رسانی به هر یک از موارد نامبرده علاوه بر ایجاد مشکل برای همسایگان، منجر به پرداخت جرایم سنگین به ارگان‌های ذیربط می­ باشد.


انجام مطالعات مکانیک خاک و شناخت خاک محل و اطراف پروژه: 

بدیهی است طراحی و محاسبه کلیه روش‌های پایدارسازی به روش تعادل حدی و روش اجزای محدود منوط به ارزیابی دقیق پارامترهای مقاومت برشی و تغییر شکل‌پذیری خاک می­ باشد. تعیین میزان دقیق خاک دستی و سطح آب‌های زیرزمینی از دیگر مواردی است که تاثیر بسزایی در محاسبات پایدارسازی و ملاحظات اجرایی دارد. جانمایی قنات‌های محل پروژه و اطراف آن و احتمال وجود آب و ارایه راهکارهای هدایت آنها نیز می بایست در این بخش مورد بررسی قرارگیرد.روش مناسب گودبرداری و پایدارسازی دیواره‌ها اصولاً تحت تاثیر عمق گودبرداری طول و عرض سطح اشغال، شرایط همجواری­ها، جنس خاک، شرایط آب‌های زیرزمینی و... انتخاب می­ شود. 
در ادامه روش‌های پیشنهادی برای عمق­ های مختلف به همراه مزایا و معایب هر یک به طور خلاصه تشریح می‌گردد:
عمق تا 7 متر: سازه نگهبان خرپایی، نیلینگ
عمق 7 تا 15 متر: نیلینگ، شمع، انکر، مهار متقابل
عمق 15 تا 25 متر: انکر، مهارمتقابل، دیواربرلنی
عمق بالای 25 متر: انکر، دیواربرلنی


«بخش اجرایی»

گام اول برای آغاز عملیات اجرای گودبرداری و پایدارسازی، تهیه بیمه‌نامه­‌ی مسوولیت مدنی کارفرما در قبال کارکنان پروژه­ های ساختمانی و بیمه‌نامه اشخاص ثالث می‌باشد، بدیهی است پوشش بیمه‌های مربوط با توجه به حساسیت پروژه و شرایط همجواری‌های آن تعیین می‌گردد. در پروژ‌ه‌های چالش برانگیز تهیه بیمه­‌نامه تمام خطر توصیه می­ گردد.
 گام دوم تجهیز کارگاه با در نظر گرفتن تهیه اصول ایمنی مطابق با ضوابط مندرج پلان HSE پروژه می‌باشد که به اهم موارد به صورت خلاصه اشاره می­ شود:
  • نصب جان­‌پناه
  • نصب پله مناسب
  • تهیه تابلو برق و اتصالات الکتریکی
  • ایزولاسیون جوی­‌های مجاور پروژه
  • تهیه لباس، کفش کار، عینک، دستکش و. ..
  • ارایه آموزش­های ایمنی اولیه به تیم اجرایی
  • تهیه جعبه کمک­‌های اولیه متناسب با ابعاد پروژه
  • نورپردازی مناسب جهت زمان‌های تاریکی
  • نصب حریم مناسب برای گارگاه
  • نصب تابلوهای ایمنی در محل­های موردنی

خاکبرداری ساختمان

انتخاب تیم فنی و اجرایی با تجربه و متعهد:

به دلیل حساسیت بالای عملیات اجرایی گودبرداری و پایدارسازی، دانش فنی و تجربه اجرایی افراد مستقر در کارگاه از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. بدون تردید عملکرد این تیم علاوه بر تضمین حسن انجام موارد اجرایی، موجب بروز عملکرد متناسب در شرایط استرس‌زا و فشارهای کاری خواهد بود. از ویژگی‌های مهم دیگر تیم اجرایی ایجاد تعامل مناسب میان مثلث کارفرما، نظارت و پیمانکار است که موجب پیشبرد هرچه بهتر کار می­ گردد.


پایش گود، کنترل کیفی و نظارت بر حسن انجام عملیات اجرایی:

پایش گود راهکار اصلی کنترل تغییر مکان‌ها و پیش‌بینی بحران است. ارزیابی تغییر مکان‌های غیرمجاز یا تغییر مکان‌های افزاینده می‌تواند مانع وقوع اشتباهات ناگوار شود. کنترل کیفی جوش و مصالح از قبیل فولاد، سیمان، مقاومت فشاری بتن و مقاومت بیرون کشش المان‌های نیل و انکر ضامن عملکرد صحیح سازه نگهبان است. نظارت بر حسن انجام عملیات اجرایی نیز در درجه اول باعث اجرای صحیح کار مطابق نقشه‌های اجرایی و در درجه دوم مانع از بروز خطاهای انسانی می‌شود. ارتباط موثر با تیم طراحی و به‌روزرسانی نقشه‌ها در صورت لزوم از دیگر وظایف دستگاه نظارت است.
اجرای سیستم زهکشی جهت هدایت آب‌های سطحی و زیرسطحی از اصلی‌ترین عوامل حوادث در زمینه گودبرداری، آب می­‌باشد. وجود آب از یک سو منجر به افزایش فشارهای وارد به دیواره گود می­‌شود و از سوی دیگر باعث تغییر رفتار خاک می ­شود. این تغییر رفتار خود تحت تاثیر  دانه­ بندی و جنس خاک می­ باشد. به همین خاطر هدایت صحیح آب­‌های سطحی و زیرسطحی از توصیه­‌های اکید حین گودبرداری به حساب می‌آید. ایجاد تغییر مکان‌های الاستیک خاک در حین گودبرداری و خزش المان‌های سازه­ نگهبان، جنس خاک، شرایط همجواری‌ها دو پدیده ناگزیر می‌باشند. لذا به کارفرمایان توصیه می‌گردد تا حد امکان فاصله زمانی بین گودبرداری و اجرای سازه اصلی به حداقل برسد.