خاکبرداری و گودبرداری ساختمان
گودبرداری و خاکبرداری ساختمان
تعاريف گودبرداري
گودبرداري يكي از فعاليتهاي عمراني است كه به منظورهاي مختلف مثل تخريب و گودبرداري يك ساختمان فرسوده براي ساخت مجدد، رسيدن به تراز بكر، حفاظت فوندانسيون ها در برابر يخبندان، احداث كانالها، مخازن زيرزميني و احداث پاركينگ انجام مي شود .
گودبرداري به هر گونه حفاري و خاكبرداري در تراز پايين تر از سطح طبيعي زمين يا در تراز پايين تر از زير پي ساختمان مجاور اطلاق مي شود.
گودبرداري به هر گونه حفاري و خاكبرداري در تراز پايين تر از سطح طبيعي زمين يا در تراز پايين تر از زير پي ساختمان مجاور اطلاق مي شود.
انواع گودبرداري
گودبرداري ها به دو گروه كلي حفاظت شده يا مهاربندي شده و حفاظت نشده يا مهاربندي نشده تقسيم مي شوند. بايد توجه داشت در گودبرداري هاي حفاظت نشده يا مهاربندي نشده پايداري شيب ها يا جداره هاي قائم گودبرداري ها در خاك هاي چسبنده بدون هيچ گونه مهاربندي توسط شرايط مكانيكي خاك تامين مي شوند .
خطرات موجود در حفاري و گودبرداري
-
ريزش ديواره ها و سقوط آوار (مهمترين و پرريسك ترين خطر در محيط هاي حفاري و گودبرداري می باشد)
-
خفگي ناشي از كمبود اكسيژن
-
خطرات ناشي از برخورد و ايجاد صدمات به تاسيسات زير زميني همانند گاز، برق ،آب و ...
-
مسموميت ناشي از استنشاق بخارات و گازهاي سمي
-
سقوط از ارتفاع
اهداف اصلي ايمن سازي گودبرداري
-
حفظ جان انسان هاي داخل و خارج از گود .
-
حفظ اموال داخل و خارج از گود .
-
فراهم آوردن شرايط ايمن و مطمئن براي اجراي كار .
مسائل ايمني ساختگاه پروژه قبل از گودبرداري
قبل از انجام گودبرداري بايد موارد مختلفي را در ساختگاه بررسي كرد كه اين بررسي ها به شرح ذيل است:
- قبل از تخريب ساختمان ساختگاه پروژه چگونگي اتصال ساختمان هاي مجاور به ساختمان ساختگاه مورد بررسي قرارگرفته و ديوار هاي مشترك مرزي، مكان و نحوه ي اتصال ديوار هاي مرزي به هم، تير ها يا سقف هاي مشترك دو ساختمان مجاور، وجود بازشو ها و نعل درگاه ها و لوله هاي دودكش يا داكت هاي تأسيساتي واقع درديوار هاي مرزي، نوع مصالح، فرسودگي و وجود ترك ها در ديوار ساختمان مجاور مورد شناسايي قرارگيرد.
- با ساخت سقف هاي ايمن با استفاده از داربست هاي فلزي كه بر روي آن به كمك توري هاي مناسب پوشيده شده، قبل از تخريب ساختمان ساختگاه، ايمني كافي را دربرابر سقوط احتمالي اجسام و مصالح برسقف، ديوار، حياط و معابر مجاور ساختگاه ايجاد نمود.
- قبل از انجام عمليات تخريب در ساختگاه پروژه، چاه هاي فاضلاب موجود درآن را شناسا يي و آنها را با مواد مناسب پر نمود. چنانچه عمق اين چاه ها بيش ازعمق گودبرداري ساختگاه باشد لازم است اين چاه ها با مصالح بتن كم مايه يا بتن غوطه اي، حداقل تا 50 سانتي متر بالاتر از تراز كف گودبرداري پرگردد و سپس روي آن با مواد مناسب ديگر تا سطح زمين پر شود. محل اين چاه ها بايد درنقشه هاي نهايي سازه نگهبان ترسيم و به عنوان بخشي از شرايط، در طراحي شرايط ايمني گودبرداري لحاظ گردد.
- انتخاب روش تخريب بايد با دقت انجام پذيرفته و عمليات تخريب ساختمان ساختگاه پروژه تحت نظارت مهندس ناظر انجام پذيرد. بايد در انتخاب ابزارها و تجهيزات تخريب دقت لازم به عمل آيد تا درهنگام تخريب بر ساختمان مجاور نيروهاي ديناميكي و استاتيكي قائم يا جانبي وارد نگردد. خصوصاً لازم به ذكراست ديوارهاي هم مرز با ساختمان مجاور با روش ها و ابزار هاي بدون ضربه تخريب و برداشته شود.
- قبل ازانجام عمليات تخريب در ساختگاه ضرو ري است انشعابات تأسيسات مكانيكي و برقي موجود درآن با كسب مجوز از مراجع ذيربط و با نظارت كارشناس فني مربوطه قطع گردد.
- عوامل فني مسئول در پروژه خصوصاً مجري و مهندس ناظر نسبت به مراحل مختلف گودبرداري و چگونگي ساخت عناصر پيش ساخته و درجا كاملاً توجيه گرديده و هماهنگي لازم بين مهندسين مجري، ناظر و مهندس طراح براي مقابله با مسائل پيش بيني شده و پيش بيني نشده به عمل آيد.
مسائل ايمني ساختمانهاي مجاور قبل از گودبرداري
قبل از انجام گودبرداري بايد موارد ذيل با ايجاد هماهنگي لازم با مالكين يا ساكنين ساختمان هاي مجاور بررسي و انجام پذيرد.
-
هشدار هاي كافي درخصوص خطرات ناشي از تخريب به ساكنين ساختمان هاي مجاور داده شود و تمهيدات لازم درخصوص عدم سكونت درفواصل نزديك مرزگودبرداري را بر ايشان فراهم نمود. حتي المقدور مكان ديگري را براي سكونت ساكنين ساختمان هاي مجاور پيش بيني و آنجا را خالي از سكنه نمود. همچنين لوازم و وسايل ارزشمند و سنگين را تخليه يا به قسمت هاي ديگر ساختمان كه فاصله كافي از مرز گودبرداري دارد منتقل گردد.
-
با كسب مجوز از مراجع ذيربط تابلو هاي هشداردهنده لازم براي عدم عبور عابرين و عدم پارك يا عبور خودرو در اطراف محوطه گودبرداري را در مكان هاي مناسب نصب كرد. حصاركشي مناسب با وزن كم در اطراف ديواره گودبرداري در فواصل مناسب ايجاد شود و حتي المقدور ديوارهاي سنگين اطراف گود را قبل از گودبرداري تخريب كرد.
- در ساختمان هاي مجاور بررسي هاي لازم درخصوص احتمال نشست، ايجاد ترك، حركت ديوار هاي مرزي، تغييرشكل چارچوب در ها و پنجره ها و يا ريزش سقف به عمل آيد و در صورت نياز ديوار هاي جديد از سمت داخل ساختمان دركنار ديوار مرزي، مقاوم سازي ديوار از طريق اجراي ديوار بتن مسلح و پلاستر سيماني، اجراي ديوار پركننده در بازشو هاي ديوار مرزي، بندكشي ديوار هاي مرزي و نصب شمع هاي مناسب زير تير هاي سقف در مكان هاي مناسب در داخل ساختمان مجاور به اجرا در آيد.
- قبل از انجام گودبرداري بايد حتي المقدور كليه چاه هاي فاضلاب واقع درساختمان هاي مجاور شناسايي گردد. چنانچه فاصله چاه هاي موجود از مرز گودبرداري كمتر از عمق نهايي گودبرداري است و تراز آب چاه ها بالاتر از تراز نهايي كف گودبرداري است، نسبت به تخليه چاه و جلوگيري از ريختن مجدد آب به درون آن ها اقدام نمود. چاه هاي فاضلاب واقع دراين فاصله بايد با مصالح مناسب پر و در فاصله دورتر چاه هاي جديد حفر و مسير لوله هاي فاضلاب منتهي به چاه هاي پر شده مسدود و سيستم جديد انتقال فاضلاب اجرا و فاضلاب به چاه هاي جديد منتقل شود.
- باغچه هاي ساختمان مجاور شناسايي و راهكار مناسب براي جلوگيري از آبياري غرقابي آن ها پيدا گردد.
- كانال ها، جداول، آبرو ها و تأسيسات انتقال آب و فاضلاب كنار معابر مجاور گودبرداري شناسايي و چنانچه احتمال ريزش آب به درون ديوار گودبرداري وجود دارد با ايجاد عايق مناسب آب بند گردند.
- مسير عبور كليه شريانهاي حياتي از قبيل خط گاز، آب، برق فشارقوي يا ضعيف، تلفن، فيبر نوري و اينترنت و... و مسيرعبور آن در معابر مجاور گودبرداري با استعلام از مراجع ذيربط، شناسايي و چنانچه از مجاور مرز گودبرداري عبور مي نمايند احتياط هاي ايمني مضاعفي را پيش بيني نمود.
- قبل ازهرگونه تخريب و گودبرداري، ساختمان هاي مجاور را در برابر خطرات مالي و جاني و مسئوليت مدني و شخص ثالث و. . . بيمه نمود.
مسائل ايمني كارگاه درحين گودبرداري
در هنگام گودبرداري بايد موارد ايمني ذيل به مورد اجرا در آيد :
-
تخريب و گودبرداري تحت نظارت مهندس ناظر يا دستگاه نظارت، توسط مجري ذيصلاح صورت پذيرد.
-
بطور روزانه آمار كارگران كارگاه به صورت دقيق با مشخصات سجلي، آدرس و تلفن تماس در دفاتر مخصوص ثبت گردد.
-
در همه حال شخصي جهت بررسي وضعيت ايمني موجود و مراقبت دائم از ديواره گودبرداري و اعلام هشدار به كارگران جهت فرار از خطر، پناه گرفتن و يا هرگونه عكس العمل مورد نياز گمارده شود. حتي المقدور دركارگا ه سيستم آژير مناسبي جهت اعلام خطر و هشدار به كارگران و ساكنين ساختمان هاي مجاور نصب گردد.
-
گودبرداري به صورت مرحله اي به شكلي كه در نقشه هاي اجرايي آمده با استفاد ه از ماشين آلات مخصوص يا روش دستي انجام پذيرد.
-
درحين گودبرداري بايد روش هاي مرحله اي طراحي شده عيناً اجرا گردد درهيچ مرحله اي ازگودبرداري و اجراي سازه نگهبان نبايد ديواره گودبرداري براي مدت زمان طولاني ر ها گردد و سرعت پي درپي مراحل انجام كار بايد حفظ گردد.
-
درهنگام گودبرداري و نصب سازه و پس از آن بايد بطور مداوم ساختمان هاي مجاور و معابر اطراف مورد بازرسي قرارگيرد. ايجاد ترك يا افزايش ابعاد آن در ديواره، سقف و كف ساختمان هاي مجاور و معابر اطراف و تحت فشار قرارگرفتن يا ر هايي از پيش فشار هاي درب ها و چهارچوب ها، شكستن يا ترك برداشتن شيشه ها، نشست يا تورم خاك، موزاييك يا كف پوش روي زمين، ديوار يا سقف، ايجاد صدا هاي شكستگي عناصر سازه اي و غيرساز ه اي ساختمان مجاور گودبرداري ممكن است به دليل حركت زمين باشد. درچنين مواردي بايد مسأله به فوريت مورد بررسي قرارگيرد. ضعف عناصري از سازه نگهبان كه مي تواند در بروز اين مسأله مؤثر باشد را شناسايي و نسبت به تقويت سازه نگهبان ازطريق تقويت آن عناصر يا اضافه نمودن عناصر جديد اقدام نمود.
-
چنانچه رنگ خاك بخشي از ديواره گودبرداري تيره تر از رنگ بقيه خاك ساختگاه باشد، مي تواند نشان دهنده وجود حفره ها يا چاه هاي فاضلاب درحوالي مرز گودبرداري باشد و احتمال ايجاد عدم پايداري درآن نواحي بيشتر خواهد بود. لذا بسته به نوع پديده مشاهده شده بايد راهكار هاي پايدارسازي تكميلي براي آن ناحيه درنظر گرفت.
-
چنانچه درطول مدت زمان گودبرداري يا پس از آن درصد رطوبت قسمتي از ديواره ي گود افزايش يابد يا آب از بخشي از ديوار به داخل گود فرو ريزد نشان دهنده وجود منبعي است كه عامل ايجاد اين رطوبت بوده است. احتمالاً وجود چاه هاي جذبي، نشت آب از شبكه ي آب يا فاضلاب، وجود باغچه هاي درحال آبياري يا عبور آب هاي زيرزميني از ميان لايه هاي درشت دانه بوده كه به نحوي به منبع آب مرتبط است. دراين صورت احتمال كاهش پايداري ديواره ي گود زياد است و بايد راهكار هاي مناسب درحذف منبع ايجاد رطوبت به كار رود و افزايش فوري ظرفيت سازه نگهبان بطور موضعي در همان ناحيه در دستوركار قرارگيرد.
-
چنانچه در هنگام نصب سازه نگهبان يا پس از آن يكي از عناصر سازه اي مانند يك ديوار، مهار پشت بند، تير، ستون، شالوده ستون ها يا شالوده تأمين كننده نيرو هاي فشار مقاوم و يا عناصرافقي كاهش دهنده طول كمانش جانبي پشت بند ها به حالت حدي يا كمانش يا گسيختگي خود برسد، نشان دهند ه اعمال نيرو هاي بيش از ظرفيت سازه نگهبان است كه دراين موارد بايد سريعاً مسأله را بررسي و تقويت سازه نگهبان به مورد اجرا قرارگيرد.
-
هنگامي كه گودبرداري و ساخت سازه نگهبان در تراز زيرسطح آب زيرزميني مدنظر است بايد روش هاي گودبرداري و ساخت سازه نگهبان را متناسب با وضعيت و با درنظرگرفتن روش هاي زهكشي و پايين انداختن تراز آب، شمع كوبي، سپركوبي و ... اقدام نمود. حتي المقدور بايد از روش هاي اجراي ديوار درجا در چنين مواردي صرف نظر نمود. دراينگونه موارد سريعاً افراد ساكن در ساختمان ها بايد ساختمان را تخليه و در اولين فرصت با درنظرگرفتن كليه جوانب احتياط لوازم ارزشمند و اثاثيه سنگين از نقاط نزديك به مرز گودبرداري دور گردد.
-
از استقرار اتاقك، كانكس، محل سكونت يا استراحت نگهبان يا كارگران و يا انبار مصالح در مجاور گودبرداري اجتناب و براي اين موارد مكاني كه داراي فاصله مناسب از مرز گودبرداري است در نظر گرفته شود.
-
سيستم روشنايي كامل براي مكان گودبرداري ساختگاه تأمين شود و در شب كليه قسمتهاي كارگاه با نور كافي روشن گردد به نحوي كه خرابي احتمالي هر قسمت از سازه نگهبان يا ديواره گودبرداري را بتوان از بيرون گود هب خوبي مشاهده نمود.
-
يك خودرو مجهز به لوازم كمك هاي اوليه در محل پروژه آماده باشد تا بتوان در صورت بروز صانحه نسبت به مداواي مصدومين يا انتقال آنان به مراكز درماني اقدام نمود.
-
حتي الامكان در زمان شب و هنگام بارندگي از خاكبرداري در مجاور مرز گودبرداري خودداري گردد. در صورتي كه خاكبرداري در چنين مواردي الزام است، خاكبرداري در حضور و نظارت مهندس ناظر انجام گيرد.
-
عمليات جوشكاري، ساخت و نصب سازه نگهبان توسط كارگران داراي مهارت فني انجام پذيرد. همواره حتي پس از اتمام اجراي سازه نگهبان، تعدادي كارگر داراي مهارت فني آماده كار و مجهز به كليه تجهيزات مورد نياز جهت نصب يا تقويت عناصر سازه نگهبان در دسترس باشند.
-
در مواقع بارندگي چنانچه بخشي از ديواره گود در معرض بارندگي قرار داشته و ديوار توكار سازه نگهبان در آن قسمت تكميل نشده باشد ضروري است با پوشش آب بند پلاستيكي مناسب تا كف گود تا قسمتي كه از نفوذ آب به ديوار و پاي آن جلوگيري نمايد پوشانده شود.
منبع: محمد حسين اجرايي- بازرس كار اداره تعاون ،كار و رفاه اجتماعي شهرستان شيراز
مطالب مرتبط:
چطور خطرات گودبرداری ساختمانی را کاهش دهیم
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)
خاکبرداری (مقررات ملی ساختمان - مبحث دوازدهم)
چگونه از وقوع یک حادثه در گودبرداری ساختمان جلوگیری کنیم؟
دستورالعمل اجرایی گودبرداری های ساختمانی (سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران)